İspanya ve Portekiz’de 28 Nisan günü öğle saatlerinde meydana gelen ve milyonlarca kişiyi etkileyen büyük elektrik kesintisiyle ilgili ilk teknik değerlendirmelerde “atmosferik titreşim” ihtimali öne çıktı. Ancak bu doğa olayının gerçekten sebep olup olmadığı hâlâ tartışmalı.
Kesintinin nedeni atmosferik titreşim olabilir
İspanya ve Portekiz'de saat 12:30 sularında ulusal şebekenin devre dışı kalmasına neden olan kesintiyle ilgili açıklamalarda bulunan Portekizli enerji şirketi REN, olayın kaynağını “indüklenmiş atmosferik titreşim” olarak tanımladı. REN'e göre, İspanya’nın iç kesimlerinde yaşanan aşırı sıcaklık değişimi, 400 kV seviyesindeki iletim hatlarında anormal salınımlara yol açtı.
İletim hatları senkronizasyonunu kaybetti
Uzmanlara göre atmosferik kaynaklı bu titreşimler, enerji hatlarının frekans dengesini bozarak Avrupa genel elektrik ağı (ENTSO-E) içinde zincirleme kesintilere neden olabilir. Avrupa’daki tüm iletim hatları saniyede 50 Hz frekansla çalışıyor. Bu frekansta meydana gelen küçük farklılıklar bile jeneratörlerin sistemden çıkmasına neden olabiliyor. REN, bu farklılıkların artmasıyla birlikte sistemin koruma mekanizmalarının devreye girdiğini ve enerji şebekesinin otomatik olarak kapanmaya başladığını aktardı.
Atmosferik titreşim nedir?
Meteorolojik açıdan atmosferik titreşim, “atmosferde dışsal bir etkiyle tetiklenen dalga veya salınım” olarak tanımlanıyor. Meteored verilerine göre bu dalgalar, genellikle doğal olmayan dış olaylar sonrası oluşur ve atmosferin üst katmanlarında akustik veya elektromanyetik titreşimler şeklinde yayılabilir. Bu salınımlar yeterince güçlü olduğunda elektrik iletim hatlarında türbülans yaratabilir, sistemin senkronizasyonunu bozarak büyük çaplı kesintilere yol açabilir.
Benzer bir olay daha önce yaşandı mı?
2016 yılında Avustralya’da nadir bir tropik fırtına sonrası yaşanan geniş çaplı elektrik kesintisi, benzer biçimde zincirleme koruma sistemlerinin tetiklenmesiyle eyalet genelini karanlığa sürüklemişti.
Ancak İspanya-Portekiz vakasında herhangi bir aşırı hava olayı rapor edilmedi. Uzmanlar, bu durumun atmosferik titreşim ihtimalini daha da tartışmalı hale getirdiğini vurguluyor.
Siber saldırı mı, yazılım hatası mı?
İlk açıklamalarda siber saldırı ihtimali de gündeme geldi. Ancak Portekiz Eski Başbakanı Antonio Costa ve Avrupa Komisyonu yetkilileri bu olasılığı kesin dille reddetti. Bazı uzmanlar, sistemsel bir yazılım arızası, röle hatası veya teknik ekipman bozulmalarının hâlâ olasılıklar arasında olduğunu belirtiyor.
İspanyol gazetesi 20minutos, REN’in atmosferik titreşim açıklamasının ardından resmi kurumlardan gelen bilgi eksikliği nedeniyle bu iddianın güvenilirliğinin sorgulandığını bildirdi.
