Günlük hayatta zaman zaman karşılaşılan fenomenler Deja Vu ve Jamais Vu nedir? İşte detaylarıyla yanıtı...
Deja Vu nedir?
Günlük yaşamda pek çok kişinin deneyimlediği bir duygu olan Deja Vu, bir olayın daha önce yaşandığı ya da bir yerin daha önce görüldüğü hissi olarak tanımlanmaktadır. Fransızca kökenli bu terim, daha önce anlamına gelen "Deja" ve "görmek" anlamındaki "voir" kelimelerinden türetilmiştir.
Uzmanlara göre, Deja vu, beynin yorgunluk veya başka faktörler nedeniyle gelen bir görüntü ya da sesi tam olarak algılayamamasından kaynaklanabilmektedir. Beyin, bu bilgiyi sonradan algıladığında, kişi o anı daha önce yaşamış gibi hissetmekte.
Bir diğer teoriye göre ise beynin sağ ve sol loblarının milisaniyeden daha kısa bir zaman farkıyla çalışması Deja Vu'yu tetikleyebiliyor. Bir lob diğerinden önce bilgiyi işlediğinde, geç algılayan lobda sahte bir daha önce yaşanmışlık hissi oluşuyor. Bu durum, sinir hücrelerindeki küçük sapmalarla açıklanıyor ve özellikle yoğun alkol tüketiminin ertesi günü bu hissin daha sık yaşandığı gözlemleniyor.
Araştırmalar, insanların %50'sinden fazlasının yaşamları boyunca en az bir kez Deja Vu deneyimlediğini göstermektedir. Çoğu kişi bu anları zamanla unutsa da, bazı kişiler yaşadıkları Deja Vu anılarını unutmamakta. Bilim dünyası, sık ve yoğun Deja Vu nöbetleri geçiren bireyler üzerinde yaptığı araştırmalarla bu fenomenin beynin temporal lobu ile ilişkili olabileceğini öne sürülmektedir. Temporal lobda beklenmedik anlarda gerçekleşen sinirsel faaliyetler, sahte anılar ve Deja Vu hissinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
Ancak bazı teorisyenler, bu hissin bilimsel açıklamalardan çok daha ötesinde olduğunu savunmaktadır. İki paralel evrenin kesişmesi veya reenkarnasyon gibi daha mistik teoriler, Deja Vu'nun kökenine dair alternatif açıklamalar arasında yer alıyor. Bilimsel gerçeklik hala bu sır perdesini tam anlamıyla aralayabilmiş değildir.
Jamais Vu Nedir?
Günlük hayatta zaman zaman karşılaşılan ancak pek bilinmeyen bir fenomen olan jamais vu, bilinen bir şeyi tanıyamama hissi olarak tanımlanmaktadır. Fransızca "hiç görmedim" anlamına gelen jamais vu, Deja Vu'nun tam zıttı olarak kabul edilmektedir. Kişi, daha önce yaşadığı bir durumu, tanıdığı bir kişiyi veya aşina olduğu bir kelimeyi aniden yabancı ve anlamsız bir şekilde algılayabiliyor.
Genellikle hafıza kaybı (amnezi) türlerinde veya epileptik vakalarda görülen bu durum, tanıdık bir şeyi anlık olarak tanıyamama haliyle ortaya çıkmaktadır. Örneğin, yıllardır kullanılan basit bir kelimeye veya sık görülen bir yüze bakarken, bir anda bu unsurların yabancı ve anlamsız geldiği hissedilebilmektedir. Bilim insanları, bu tür anlık hafıza yanılgılarını jamais vu olarak adlandırılmaktadır.
Bu ilginç durumu inceleyen bir araştırma, Memory dergisinde yayımlanmıştır. Araştırmacılar, 94 üniversite öğrencisine, "kapı" gibi sık kullanılan kelimelerle "kılıç" gibi daha az yaygın kelimeleri hızlıca tekrar tekrar yazmalarını istenmiştir. Deney sırasında katılımcılardan, yazdıkları kelimelerin anlamsız gelmeye başladığı noktada durmaları istendi. Çalışmanın amacı, tanıdık kelimelerin ne kadar sürede yabancılaşacağını gözlemlemekti.
Araştırma sonuçlarına göre, katılımcıların %70'i, bilim insanlarının jamais vu olarak tanımladığı garip bir his yaşadıklarını belirtti. Bu hissin, katılımcıların kelimeleri yaklaşık 33 kez tekrarladıktan sonra ortaya çıktığı kaydedildi. İkinci deneyde ise katılımcılara "the" kelimesi yazdırıldı ve %55'i, bu kelimeyi 27 kez tekrarladıktan sonra jamais vu hissettiğini söyledi. Bazı katılımcılar el kontrolünü kaybettiklerini, diğerleri ise kelimenin gerçek olmadığını hissettiklerini dile getirdi.
Bilim insanları, jamais vu'nun beynin tekrarlayan görevlerle başa çıkmak için geliştirdiği bir tür yumuşak sıfırlama mekanizması olabileceğini düşünmekte. Bu mekanizma, beynin aşırı yüklenmemesine yardımcı olarak kendini koruma yolunun bir parçası olabilmektedir. Eğer tanıdık bir kelime ya da yüz aniden size yabancı gelirse, siz de jamais vu deneyimlemiş olabilirsiniz. Bu durum, beynimizin karmaşık çalışma mekanizmalarına ışık tutan önemli bir gözlem olarak değerlendirilmektedir.
