Galatasaray başta olmak üzere birçok futbol takımında oyuncuların peş peşe saçlarını sarıya boyamaları, sosyal medyada "doping testi manipülasyonu" iddialarını gündeme getirdi. Bu durum, futbol dünyasında büyük bir tartışma başlatırken, sosyal medya kullanıcıları ve spor yorumcuları, oyuncuların testleri geçmek için saçlarını değiştirdiğini öne sürdü. Peki, bilimsel çalışmalar bu iddiaları destekliyor mu? Saç rengi ve doping testleri arasında gerçekten bir bağlantı var mı?
Saç renginin doping testlerine etkisi
Bilimsel araştırmalar, saç renginin doping testleri üzerindeki etkilerini incelemiş ve bazı önemli bulgular ortaya koymuştur. Saçtaki melanin pigmenti, bazı maddelerin saça tutunma oranında belirleyici bir rol oynar. Koyu renkli saçlar, daha fazla melanin içerdiğinden, uyuşturucu veya doping maddeleri bu saçlarda daha yüksek oranda birikir. Örneğin, aynı miktarda madde kullanan bir bireyin açık sarı saçında bu madde seviyesi, koyu kahverengi saçlı birine göre daha düşük olabilmektedir. ABD’de yapılan bir çalışmada, belirli bir uyuşturucunun dozunun sarı saçlı bireylerde "3.1" birim olarak tespit edilirken, koyu tenli bireylerde bu seviyenin "14.9" birime kadar çıktığı raporlanmıştır.
Bu bulgular, saç renginin, saç örneğiyle yapılan doping testlerinde sonuçları etkileyebileceğini göstermektedir. Ancak bu, saç renginin doping testlerini geçersiz kılmak için bir strateji olarak kullanılabileceği anlamına gelmez.
Negatif sonuçlara yol açabilir
Saç boyaması ve saç açma işlemleri, bazı bilimsel araştırmalara göre, doping testlerinin sonuçlarını manipüle edebilir. 1997 yılında yapılan bir araştırma, saç boyama veya açma işlemlerinin, saçızdaki uyuşturucu maddelerin birikim seviyesini önemli ölçüde düşürebildiğini göstermiştir. Bu araştırma, boyalı veya ağartılmış saç örneklerinde, doğal saça kıyasla madde seviyelerinin %40-60 oranında azaldığını ortaya koymuştur. Özellikle hidrojen peroksit gibi güçlü oksidatif kimyasallar kullanılarak yapılan saç açma işlemleri, saçtaki uyuşturucu veya yasaklı metabolit konsantrasyonlarını ciddi şekilde düşürebilir. Bu durum, doping testlerinde yanlış negatif sonuçlara yol açabilir.
Bir diğer çalışmada ise, kalıcı saç boyalarının alkol ve uyuşturucu izlerini saçtan %80’e kadar azalttığı, saç ağartma işlemlerinin ise bazı durumlarda bu izleri %98’e kadar ortadan kaldırdığı belirtilmiştir. Bu nedenle, adli toksikoloji testlerinde saç örneklerinin kimyasal işlem görüp görmediği büyük bir önem taşır.
Saç boyası doping testlerini tamamen geçersiz kılar mı?
Ancak saç boyatmanın doping testlerini tamamen geçersiz kılabileceği düşüncesi, bilimsel kanıtlarla tam olarak desteklenmemektedir. Modern doping test prosedürleri, saçtaki kimyasal işlemlerden kaynaklanabilecek dış etkilere karşı oldukça hassas bir şekilde geliştirilmiştir. Uzmanlar, saç açıcı kimyasalların saçtaki yasaklı maddelerin tespitini zorlaştırabileceğini kabul etse de, doping denetimlerinde sadece saç örnekleri değil, idrar ve kan testleri gibi diğer test yöntemleri de kullanılır. Dolayısıyla, saç boyaması tek başına doping testi sonuçlarını manipüle etme konusunda garanti sağlamaz.
