İzmir'de üç tarafı denizlerle çevrili olan bir yarımada üzerinde bulunan Foça, tatilciler tarafından en çok tercih edilen yerlerden biri.
İzmir'e 70 kilometre uzaklıkta yer alan Foça'nın adı Akdeniz Foku anlamına gelen Phokaia sözcüğünde geliyor. Tarihi mekanları, pırıl pırıl plajları, geleneksel evleri ile dikkat çeken Foça'nın adı Homeros'un Odysseia Destanı'nda da geçiyor.
Renkli çiçeklerle süslü evleri ile dikkat çeken Foça'da gezip görülecek çok sayıda yer de bulunuyor.
Foça'da gezilecek yerler
Athena tapınağı: Baş tanrıça Athena’nın tahtadan heykelinin yer aldığı, İon dünyasının en eski tapınağı, bugünkü lisenin bahçesinde, körfeze ve kente hakim kayalık düzlükte yer alıyordu. Bu kayalık alanda aynı zamanda Anadolu’nun ana tanrıçası olan Kybele’de saygı görüyordu. 1993 kazıları sırasında ortaya konulan Kybele açık hava tapınağı bunu gösterir. 1952-1970 yılları arasında aralıklı olarak Ord. Prof. Dr. Ekrem AKURGAL tarafından yapılan kazılar , 1998 yılından itibaren JTI (Japan Tobacco International) Türkiye’nin desteğiyle yeniden ele alındı. Tapınağın bir podium üzerine oturduğu anlaşıldı.
Beşkapılar kalesi: Bu antik kale Michel Paleok tarafından1275 yılında Cenevizli Manuel Zacharna’ya verilmiş ve zaman içerisinde Cenevizlilerce surları onarılmıştır. Phokaia’nın 1455 yılında Osmanlı topraklarına katılmasından sonra surlar onarılarak şimdilerde dokuz tanesi ayırt edilebilen kulelerle donatılmıştır. Beşkapılar, Osmanlı dönemi kalesinin kayıkhane bölümüdür. Buradaki yazıta göre Kanuni Sultan Süleyman zamanında 1538-1539 yıllarında onarım görmüştür. Beşkapılar, 1983 ve 1994 yıllarında restore edilmiştir. Şehrin etrafını çevreleyen surların en iyi korunmuş bölümleri, yarımada üzerindeki Bizans, Ceneviz ve Osmanlı dönemlerine ait onarımlardır. Beşkapılar'da bilimsel kazılar yapılmaktadır. Kalenin kayıkhanesi günümüzde Açık Hava tiyatrosu olarak kullanılmaktadır.
Şeytan hamamı: Çan tepesinin eteklerinde askeri alan içinde yer alan bu yer, antik çağda kayalara oyularak yapılmış bir aile mezarıdır. Mezar uzun bir dromos (yol) ve iki mezar odasından oluşmuştur, her odanın içinde tabana oyuk olarak yapılmış ikişer mezar bulunmaktadır. Bazı Lydia mezarlarına benzeyen bu mezarda Prof. Dr. Ekrem AKURGAL’ın yapmış olduğu kazılar sırasında mezarda bulunan Hellen seramiği, mezarın M.Ö. 4. yüzyılın sonunda yapılmış olduğunu göstermektedir.
Pers mezar anıtı-Taş ev: Foça’nın 7 km. kadar doğusunda, kuru bir dere yatağı kenarında İ.Ö.4.yy.a tarihlenen Lydia / Lykia geleneğinde Pers etkisi altında kalınarak yapılmış bir mezar anıtıdır. 2000 yılında başlatılan restorasyon çalışmaları 2001 yılında tamamlanarak ziyarete açılmıştır. Bu yapı bir mezar anıtı olup, büyük bir kaya kütlesinin oyulmasıyla oluşturulmuştur. İki katlı olan anıtta, mezar odası alt katta bulunmaktadır. Lykia, Lydia, Phrygia'daki mezar anıtları gibi kayadan oyulmuş bu mezar anıtı, kuvvetli Pers özellikleri göstermektedir. Anadolu'da Pers egemenliği (M.Ö. 546-334) sırasında yapılmıştır.
Su kemerleri: Su kemeri Felix Sartiaux’ya göre orta çağda yapılmıştır. Bu su kemeri yirminci yüzyılın başlarına kadar kullanılmış ve Foça’nın içme suyu ihtiyacının büyük bir kısmını temin etmektedir. Le Bruyn 1678 de 180 kemer, saymıştır. Çok büyük kısmı halen sağlamdır.
Adalar: Foça önlerinde yer alan, altı adet ıssız ada bulunmaktadır. Bunlar; Orak, İncir, Fener, Atatürk, Kartdere ve Metelik adalarıdır.
Orak Adası'nın güney kıyısında uzun bir çakıllı kumsal; Orak, Atatürk ve Kartdere'de 80 m yüksekliğe ulaşan dik yarlar bulunur. Adalar genelde otsu, çalımsı bitkiler ve makiyle kaplıdır. İncir Adası'nın kuzey kıyılarında küçük bir çam ormanı, Fener Adası'nda ise kaktüsle kaplı bir alan bulunur.
Tiyatro: İ.Ö. 340-330 yıllarına tarihlenen tiyatro son dönem kazılarda bulunmuştur. Anadolu'nun en eski tiyatrosudur.
Dayanıklı bir taş türü olmayan ve yörede “Foça Taşı”olarak anılan tufadan yapılmıştır.
Foça'nın adı nereden geliyor?
Phokai,sözcük olarak Helen dilinde bir anlam taşımamaktadır.Prof. Bilge Umar Luwi dilinde sulak yer anlamındaki “Pauwake” den gelmiş olduğunu ileri sürmektedir. Josef Keil, bu ismin limanın önünde olan ve su yüzüne çıkmış foklara benzediğinden verildiğini ileri sürmüştür.
Herodot, Paktolos (Şart çayı) , Phrygios (Kum çayı), Hermos (Gediz Irmağı) ve onlarla birlikte daha az önemli nehirler birleşerek Phokaia’nın yakınından denize döküldüğünü anlatır. 1702’de çizilmiş bir “İzmir körfezi ve yakınları” haritasında, Hermos (Gediz)’un, tıpkı şimdi olduğu gibi, o zaman da Menemen ile Foça arasında denize aktığı görülüyor. Irmak sonradan kendi doldurduğu ova içindeki yatağını değiştirip Menemen yakınında güneye yönelmiş, Karşıyaka’nın batı yanı başından geçerek İzmir körfezi iç bölümünün en dar yerinden akmaya başlamıştır. Irmağın İzmir’i denizden ayıracağı, Menderes’in Latmos körfezi batı yarımını doldurarak geriye kalan doğu yarımında yarattığı Bafa Gölü gibi bir gölün kıyısında bırakacağı anlaşılınca, 1886 yılında Menemen yakınlarında bir kanal kazılıp ırmak eski yatağına çevrildi ve yine Foça’nın güneydoğu yakınında Ege denizine akmaya başladı. Bunlar göz önünde tutulunca, yörenin adının Luwi’ler çağında Pa-uwa-ka “akarsuyu bol yer” olduğunu ve Helenlerin Pauwaka adını, Phokaa söyleyişiyle, sonunu da “kendi yurdu” anlamına gelen “ia” yı ekleyerek Phokaia (Phoko yurdu) anlamında kullandığını görüyoruz.
Foça'nın plajları
Foça denizin tadını doyasıya çıkarabileceğiniz yerlerden biridir. İlçenin neresinde konaklarsanız konaklayın yakınlarda sizi bekleyen harika bir plaj olduğunu söyleyebiliriz. Başta Eski Foça ile Yeni Foça arasında eşsiz kumsallara sahip Mersinaki koyları olmak üzere sıralanmış koyları, günü keyifle geçireğiniz tesislerin yer aldığı plajlarıyla Foça’da geçireceğiniz birkaç günden sonra buradan ayrılmak istemeyeceksiniz.
Foça'nın başlıca plajları şöyledir: Foça sahili, Yeni Foça halk plajı, Kaleburnu plajı, Kosova plajı, Sazlıca Plajı, Voodoo beach, Çanak Koyu, Karakum Plajı, Kumburnu Halk plajı.
Foça'ya nasıl gidilir?
Foça, İzmir’e 64 km, Bergama’ya 85 km, Selçuk’a 132 km, Çeşme’ye 160 km, Ayvalık’a 131 km, İstanbul’a 501 km, Ankara’ya ise 634 km mesafededir.
Foça'ya İZBAN ile ulaşım
İzmir'den İZBAN'a binin ve Hatundere istasyonunda inin. Buradan kalkan 744 numaralı Foça-Hatundere aktarma otobüsü ile ilçeye ulaşabilirsiniz.
745 Yeni Foça-Biçerova aktarma merkezi ESHOT otobüsü ve 750 numaralı Yeni Foça-Ulukent Aktarma merkezi otobüsleri de Foça'ya ulaşımda alternatif sunuyor.
Yazın vapur seferi var
Aynı zamanda yaz aylarında İzmir Büyükşehir Belediyesi Foça'ya vapur seferleri düzenliyor.
