İzmir’in denizden savunmasında kritik bir noktada bulunan ve Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan süreçte önemli bir stratejik üs olarak görev yapan Yenikale’de şehit düşen kahraman askerler, 110. yılında düzenlenen törenle anıldı. 5 Mart 1915’te İtilaf donanmasının İzmir’e yönelik işgal girişimini püskürten bataryaların ve burada görev yapan askerlerin verdiği mücadele, Sancakkale Dayanışma Grubu ve çeşitli sivil toplum kuruluşlarının öncülüğünde düzenlenen etkinlikte bir kez daha hatırlandı.
Yenikale’nin tarihi önemi
1656 yılında Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa tarafından yaptırılan ve Osmanlı donanmasının önemli savunma noktalarından biri olan Yenikale, dönemin en güçlü toplarıyla donatılarak İzmir Körfezi’ni yabancı güçlerin müdahalesine karşı koruma altına aldı. II. Abdülhamit döneminde yapılan ek tahkimatlarla güçlendirilen kale, özellikle 1770’te Osmanlı donanmasının Çeşme’de yakılmasının ardından daha da kritik bir savunma merkezi haline geldi.
Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Harbiye Nezareti’nin İzmir’e yönelik olası saldırılara karşı aldığı önlemler kapsamında, bölgeye bataryalar ve mayın hatları yerleştirildi. Bu hazırlıklar, 5 Mart 1915 günü İzmir’e saldırmaya çalışan İngiliz ve Fransız donanmasını püskürterek İtilaf devletlerine Çanakkale’den önce ilk büyük yenilgilerini yaşattı. Çatışma sırasında şehit düşen askerler, Yenikale’nin arkasında oluşturulan şehitlikte sonsuz istirahatlerine uğurlandı.
Törende öne çıkan konuşmalar ve talepler
Bu yıl beşincisi düzenlenen anma töreninde, Türk Dünyası Kültür ve İnsan Hakları Derneği Başkanı Ataman Kırgöz, Atatürkçü Düşünce Derneği İzmir Şube Başkanı Mübetcel Timaç, Birlik Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası Başkanı Ahmet Doğruyol, Hürriyetçi Eğitim Sendikası Başkanı Adnan Sarısayın, İYİ Parti’den Hasan Yıldız, Zafer Partisi Genel Başkan Yardımcısı Özcan Pehlivanoğlu ve CHP Milletvekili Nurettin Demir gibi isimler konuşmalar yaptı.
Törende konuşan tarihçi Prof. Dr. Necmi Ülker, Yenikale’nin Çanakkale’den önce İzmir’i koruyan bir savunma noktası olduğunu vurgulayarak, “Bu kale, tarihimizde önemli bir yere sahiptir ve maalesef uzun yıllar boyunca hak ettiği ilgiyi görmemiştir. 5 Mart, İzmir’in unutulmuş zaferlerinden biridir” dedi.
Sancakkale Dayanışma Grubu sözcüsü Celal Öcal, İzmir’in bu tarihi mirasına sahip çıkılması gerektiğini belirterek şu talepleri dile getirdi:
1. Sancakkale’deki sivil ziyaret yasağının kaldırılması ve alanın tarih bilincinin geliştirilmesi için akademisyenler, öğrenciler ve halkın ziyaretine açılması.
2. Yenikale Şehitleri için devlet töreni düzenlenmesi ve 5 Mart’ın resmi olarak “Yenikale Şehitleri ve İzmir Zafer Günü” olarak anılması.
3. İzmir’in Gazi Sancakkale’ye saygı ziyareti düzenlenmesi için yetkililerden destek beklenmesi.
4. Sancakkale’nin bir müze olarak restore edilerek turizme ve akademik çalışmalara açılması.
İzmir’in Unutulan Savunma Destanı gün yüzüne çıkıyor
Son yıllarda yapılan akademik çalışmalar ve belgesellerle birlikte, Yenikale ve İzmir’in Birinci Dünya Savaşı’ndaki rolü daha fazla ön plana çıkmaya başladı. TRT’nin “İzmir’in Unutulan Destanı” adlı haber programı, “Dünya Savaşından Kurtuluşa İzmir (1914-1922)” kitabı ve tarih kongrelerinde sunulan bildirilerle bu önemli tarihi olay daha geniş kitlelere duyurulmaya devam ediyor.
