İzmir'in Foça ilçesinde, körfeze ve kente hakim bir kayalık düzlükte yer alan Athena Tapınağı, antik Yunan ile Anadolu'nun birleşim noktasında tarihi bir hazinedir. Aynı zamanda Kybele'nin de saygı gördüğü bu kutsal alan, zaman içinde farklı medeniyetlerin izlerini taşımaktadır.
Antik Yunan ve Anadolu’nun kesişim noktası
Foça'nın kalbinde yer alan Athena Tapınağı, İon dünyasının en eski tapınaklarından biri olarak büyük bir tarihi öneme sahiptir. Athena, Yunan mitolojisinin baş tanrıçası olarak bilinirken, bu tapınakta tahtından baktığına inanılan heykeliyle halkı koruyan bir figür olarak tasvir edilmiştir. Ancak, tapınakta sadece Athena'ya değil, aynı zamanda Anadolu'nun ana tanrıçası Kybele’ye de saygı gösterildiği görülmektedir.
Tapınağın yapısı
Athena Tapınağı, kayalık bir alanda, kente hakim bir tepeye inşa edilmiştir. Bu tapınak, aynı zamanda şehrin koruyucusu olarak kabul edilen Athena'nın heykelinin yer aldığı önemli bir kutsal alan olmuştur. 1993 yılında başlayan kazılar, tapınağın yer aldığı bölgedeki farklı dönemlere ait sur duvarlarını ortaya çıkarmıştır. Bu surlar, arkaik, Roma, Ceneviz ve Osmanlı dönemlerine ait yapım tekniklerini göstermektedir. Arkaik surlar harçsız olarak inşa edilirken, Roma dönemine ait surlarda kireç harcı kullanılmıştır. Ceneviz ve Osmanlı dönemleri ise daha farklı malzemelerle, Horasan harcı kullanarak yapılar inşa etmiştir.
Kybele'nin kutsal alanı
Athena Tapınağı’nın yanı sıra, Foça'da yer alan Kybele açık hava tapınağı da önemli bir keşif olmuştur. 1993 kazıları sırasında ortaya çıkan bu tapınak, Anadolu’nun eski tanrıçası Kybele'nin Foça'daki etkisini göstermektedir. Kybele, antik Phokaia’da çok saygı görmüş ve bu alanda düzenlenen tapınaklar, dönemin dini inançlarının izlerini taşımaktadır. Foça'nın yel değirmenli tepe ve İncir Adası’nda da Kybele’ye ait kutsal alanların bulunması, bu tanrıçanın bölgedeki etkisini ortaya koymaktadır.
Athena Tapınağı’ndaki kazılar, 1952 ile 1970 yılları arasında Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal tarafından yapılmış, 1998 yılından itibaren ise JTI Türkiye'nin desteğiyle yeniden ele alınmıştır. Bu kazılar, tapınağın bir podium üzerine oturduğunu ortaya koymuş ve kazılar günümüzde de devam etmektedir.
Athena Tapınağı nerededir? Nasıl gidilir?
Foça, İzmir şehir merkezine 78 kilometre uzaklıkta bulunur ve ulaşımı oldukça kolaydır. Foça ilçe merkezine toplu taşıma ile ulaşmak için önce İZBAN'a binip Hatundere İstasyonu’nda inmek gerekmektedir. Ardından 744 numaralı otobüse binerek Foça Stad durağında inmek ve sadece 700 metre yürüyerek Athena Tapınağı'na ulaşmak mümkündür.
