Aleyna ARSLANBAŞ- Karşıyaka'nın Alaybey semtinde bulunan Kal Kadoş Sinagogu, yerleşim bölgesinin gelişimine paralel olarak inşa edilmiştir ve günümüzdeki yapısı, Yahudi kültürünün önemli bir temsilcisi olarak öne çıkmaktadır. Kemeraltı dışında kurulan Yahudi yerleşimlerinden biri olan Alaybey, bu sinagogun inşa edilmesine zemin hazırlamıştır. Ancak, Sefarad havralarından farklı olarak, bu sinagog, İtalyan etkisinin izlerini taşıyan bir mimariyle inşa edilmiştir. Ters bir şekilde, kilise planlı olan yapısı, dönemin mimari eğilimlerini yansıtan dikkat çekici bir özelliğe sahiptir.
Mimarisi bakımından Kal Kadoş Sinagogu
Sinagogun iç mekânı oldukça sade ve işlevsel olarak tasarlanmıştır. İç mekân, dokuz parçaya bölünmeyip bir bütün olarak planlanmış ve sütunlar kullanılmamıştır. Bu sade yapı, geniş bir iç alanı ve bol ışığı beraberinde getirmiştir. Tavanı düz ve ahşap rabıtalarla kaplanmış, mekânda süslemeye yer verilmemiştir. Bu, yapının minimalist bir tasarıma sahip olduğunu ve sefared havralarında görülen gösterişli süslemelerden uzak olduğunu gösteriyor. Yığma taşla inşa edilmiş olan yapı, doğrudan yapısal bir sadeleşmeye gitmiş ve bu da ona zamansız bir zarafet katmıştır.
Sinagog, güzel bir avlu içinde yer almaktadır. Avlu duvarları, Kemeraltı’ndaki diğer havralarda olduğu gibi yüksek ve kapalı değil, göz hizasının altından geçen masif taşlarla yapılmış bahçe duvarlarıyla çevrilmiştir. Bu yapının dış yapısı, ihtişamdan çok, huzurlu ve sakin bir atmosfer yaratmaya yönelik bir tasarıma sahiptir. Sinagog, yerleşim bölgesinin bir parçası olarak hem tarihi hem de kültürel değerini yaşatmaktadır.
Sinagogun günümüzdeki işlevi
Bugün Karşıyaka Belediyesi, Kal Kadoş Sinagogu'nu konservatuar işlevi kazandırarak modern bir kültürel merkeze dönüştürmüştür. Sinagogun ibadet yapılan ana mekânı, herhangi bir yapısal değişiklik yapılmaksızın, müzik eğitimi verilen ve konserlerin yapıldığı salon olarak kullanılmaktadır. Bu dönüşüm, binanın tarihi dokusunun korunmasını sağlamış ve mekânın kültürel yaşama katkısını sürdürmesini mümkün kılmıştır.
Tevyanın platformu, sahne olarak kullanılmakta olup, sinagogun orijinal yapısını ve işlevini tamamen korumaktadır. Ana mekânda yapılan hiçbir değişiklik, yapının plan şemasını, oturma sıralarını, tevayı, tora dolabını veya iç süslemeleri etkilememiştir. Bu sayede Kal Kadoş Sinagogu, hem tarihî hem de kültürel mirası gelecek kuşaklara taşımaktadır.
Kal Kadoş Sinagogu'na nasıl gidilir?
Kal Kadoş Sinagogu'na ulaşmak için çeşitli yöntemler mevcuttur. Bu yöntemlerden başlıcası, bölgeden geçen ESHOT otobüs hatlarını kullanmaktır. Sinagogun yakınından geçen ESHOT hatları şu şekilde:
121-MAVİŞEHİR AKTARMA MERKEZİ - KONAK
196-NAFİZ GÜRMAN - KARŞIYAKA İSKELE
200-MAVİŞEHİR AKTARMA MERKEZİ - HAVALİMANI
290-BOSTANLI İSKELE - TINAZTEPE
330-BOSTANLI İSKELE - EVKA3 METRO
543-BOSTANLI İSKELE - H.PINAR METRO
920-ÇİĞLİ - KONAK
-İZBAN'ı kullanmak isteyen yolcular, Karşıyaka durağında inerek kısa bir yürüyüşün ardından sinagoga varabilirler.
-Ayrıca, Karşıyaka İskelesi de sinagoga yakındır. Vapur seferlerini kullanmak da ziyaret için tercih edilebilir.
