İzmir’in Torbalı ilçesinde yer alan Metropolis Antik Kenti, köklü geçmişi ve göz kamaştıran tarihi yapılarıyla dikkat çekiyor. Torbalı’nın 5 kilometre güneybatısında, Yeniköy ve Özbey mahalleleri arasında bir tepede konumlanan antik kent, binlerce yıllık tarihini günümüze taşıyor.
İzmir’in tarihi hazinesi: Ana tanrıça kenti Metropolis
Metropolis’ten ilk olarak 17. yüzyılda Avrupalı gezginler J. Spon ve G. Wheler bahsetti. 1675 yılında bölgeyi ziyaret eden bu araştırmacılar, buradaki kalıntıların Metropolis Antik Kenti’ne ait olduğunu belirtti. 19. yüzyılda ise İzmirli araştırmacı A. Fontier, antik kentin çevresindeki Çevlik ve Fetrek çaylarının antik isimlerini Astraios ve Phyrites olarak saptayarak bölgenin topoğrafik yapısını inceledi.
Helenistik dönemde parlayan bir kent
Metropolis üzerine gerçekleştirilen ilk ayrıntılı bilimsel çalışmaları Avusturyalı bilim insanı J. Keil, I. Dünya Savaşı’ndan önce gerçekleştirdi. 1972-1975 yılları arasında ise Prof. Dr. Recep Meriç tarafından Almanya’da yayınlanan bir yüzey araştırması yapıldı. 1989 yılında Torbalı Belediyesi’nin öncülüğünde bilimsel kazılar başlatıldı. Philip Morris Marlboro, Torbalı Belediyesi ve Metropolis Sevenler Derneği’nin (Medoder) desteklediği kazılar, günümüzde Prof. Dr. Serdar Aybek tarafından sürdürülüyor.
Metropolis, MÖ 3. yüzyılda Seleukos Krallığı döneminde Lyzimachos’un komutanları tarafından kuruldu. Ana Tanrıça Kenti anlamına gelen Metropolis’te, Kybele’ye adanmış kutsal bir alan bulunuyor. Özellikle Helenistik dönemde büyük bir gelişim gösteren kent, surlarla çevrildi ve savaş tanrısı Ares adına bir tapınak inşa edildi. Ayrıca stoa, tiyatro ve diğer anıtsal yapılarla donatıldı.
Roma İmparatorluğu döneminde Metropolis genişleyerek yeni yapılar kazandı. Atrium, Roma Evi, Zeus ve On İki Tanrı tapınakları bu döneme ait önemli eserler arasında yer alıyor. Kent, Bizans döneminde piskoposluk merkezi haline gelse de savaşlar nedeniyle küçülmeye başladı. Savunma amacıyla surlar daraltıldı ve şehir, kale ve akropol çevresiyle sınırlandırıldı.
Sanatın ve kültürün merkezi
Doğal bir yamaç üzerine kurulu Metropolis tiyatrosu, kentin sosyal, kültürel ve sanatsal etkinliklerine ev sahipliği yaptı. Tamamen mermerden inşa edilen tiyatro, Helenistik dönemde inşa edilerek Roma döneminde genişletildi. Yaklaşık 8-10 bin kişilik kapasitesiyle bölgenin en önemli sanat merkezlerinden biri oldu. Sahne binasında Zeus’un yıldırım demeti ve savaş tanrısı Ares’in kabartmaları yer alıyor.
5000 yıllık geçmişe sahip bir medeniyet
Arkeolojik çalışmalar, Metropolis’in erken Tunç Çağı’ndan itibaren yerleşim gördüğünü ortaya koyuyor. 1989’dan beri süren kazılarda tiyatro, bouleuterion, stoa, latrina, hamam-gymnasium kompleksi gibi yapılar gün yüzüne çıkarıldı. Akropolis’te yapılan kazılarda ise Erken Tunç Çağı ve Orta Tunç Çağı’na ait seramik parçaları, taş baltalar ve Hitit Dönemi’ne ait mühürler bulundu.
Helenler’in MÖ 9. yüzyıldan itibaren yerleştiği Metropolis, MÖ 3. yüzyılda Pergamon Krallığı’nın hâkimiyetinde büyük bir gelişim gösterdi. Roma döneminde ise büyük konutlar ve anıtsal yapılar inşa edildi. Geç Antik Çağ’da piskoposluk merkezi olan kent, savaşlar ve ekonomik nedenlerle küçüldü. 14. yüzyılda Aydınoğulları Beyliği’nin yönetimine geçen bölge, zamanla önemini kaybederek Torbalı’ya taşındı.
Torbalı nerede, nasıl gidilir?
İzmir’in Torbalı ilçesi sınırlarında yer alan ve binlerce yıllık geçmişiyle dikkat çeken Metropolis Antik Kenti, ziyaretçilerine adeta bir tarih yolculuğu sunuyor. Yapılan arkeolojik kazılarla gün yüzüne çıkarılan eserler, bu kadim kentin ihtişamını gözler önüne sererken, tarih meraklıları için büyüleyici bir atmosfer vadediyor.
Torbalı’ya ulaşım oldukça kolay ve çeşitli alternatifler sunuyor. İzmir merkezinden Torbalı’ya gitmenin en pratik yolu İZBAN hattı. Torbalı İZBAN İstasyonu’ndan Aliağa yönüne ilk tren saat 05.34’te, son tren ise 00.22’de hareket ediyor. Ayrıca, Torbalı yönüne gece 01.00’e kadar seferler bulunuyor.
Bunun yanı sıra, Torbalı’ya ulaşım için birçok ESHOT hattı da hizmet veriyor:
- 701: Torbalı - Tekeli
- 712: Pancar Aktarma - Torbalı
- 721: Karakuyu - Torbalı
- 770: Selçuk - Torbalı Aktarma Merkezi
- 798: Tire - Torbalı Aktarma Merkezi
İZBAN İstasyonu’na en yakın otobüs durağı Torbalı Aktarma Merkezi, istasyona sadece 3 dakikalık yürüme mesafesinde bulunuyor. Tarih ve kültür meraklıları için mutlaka görülmesi gereken Metropolis Antik Kenti, Torbalı’nın en önemli tarihi miraslarından biri olarak ziyaretçilerini bekliyor.
