İzmir’de, eskiden yangınları söndürmede ustalaşmış tulumbacılar, Kadifekale’deki yangın kulesi gözcüsünün atılan topların sesine göre hareket eden, semtlerin belirgin işaretleriyle organize olan kahramanlardır. İstanbul’daki örneği andıran bu eski sistem, bugün şehir folklorünün ve tarihi itfaiyenin unutulmaz bir parçası olarak hafızalarda yer ediyor.
İzmir’in unutulan tulumbacıları: Top sesleriyle şehri koruyan kahramanlar
İzmir’de yangınlar çıkmaya başladığında, Kadifekale’deki yangın kulesi gözcüsü, yangının yerini belirlemek üzere Topçu’ya haber verirdi. Topçu, atılan topların sesinden hangi semtte yangının başladığını anlar, iki top atışı Rum Mahallesi, üç top atışı Müslüman Mahallesi, dört top atışı ise Güzelyalı semtine işaret ederdi. Bu sistem, yangınlara hızlı müdahale edilmesini sağlayan eşsiz bir alarm mekanizmasıydı.
Tulumbacı grupları ve sigorta şirketleri
20. yüzyılın başından itibaren, İzmir’de farklı semtlerde tulumba takımları kurulmuş, bu takımlar arasında büyük bir rekabet ve sportif bir mücadele havası oluşmuştu. Tilkilik Caddesi üzerinde, Hatuniye Camii önünde poz veren bir tulumbacı grubu, belirli bir sigorta şirketi adına çalışıyordu. Her semtte “Uçarı” olarak anılan delikanlılar, yangın anında hızla olay yerine koşar, rekabet içinde görevlerini yerine getirirlerdi.
Şehir folklorünün ayrılmaz parçası
Tulumbacılar, ayaklarında giydikleri kamerçinler ve mintanlarla tanınan Semt Tulumbası Reis, İkinci Reis, Fenerci Borucu Kökenci ve Uşşak gibi unvanlarla anılırdı. Bu isimler, sadece görevlerini yerine getiren ekiplerin değil, aynı zamanda İzmir’in kültürel mirasının ve toplumsal hafızasının da simgesiydi. Yangın sigortası şirketlerinin artışı, organize bir itfaiye sisteminin oluşmasına zemin hazırlamış, şehrin bu kahramanları tarihe altın harflerle yazılmıştır.
Ernest Bon ve 1922 yangını
Organizasyonun başında, Fransız Levanten Ernest Bon yer alıyordu. Ne var ki, 1922’de yaşanan büyük yangında, Fransız Laventen Bonn’un tüm çabaları maalesef yetersiz kalmıştı. Bu olay, o dönemin zorluklarını ve tulumbacıların, tüm risklere rağmen gösterdikleri fedakarlığı gözler önüne seriyor.
İzmir’in unutulmaz tulumbacıları, bugün modern itfaiye sistemlerine geçişle yerlerini almış olsa da, geçmişteki bu eşsiz yöntem ve mücadele ruhu, şehrin tarihine ve kültürüne damga vurmuş, unutulmaz bir efsane olarak yaşatılmaktadır.
