Antik Pergamon, İzmir’in dağlık arazilerinde topografyanın sunduğu zorlukları mimari ustalıkla avantaja dönüştüren bir tepe yerleşimiydi. Kentin farklı katmanları, yönetim, ticaret ve halk yaşamını ayırarak şehircilik tarihinde özgün bir yer edinmiştir.
Pergamon, doğal düzlüğün bulunmaması nedeniyle teraslama yöntemiyle şekillenen bir yerleşimdir. Bu teknik, kısıtlı araziyi genişletirken şehrin gelişiminde etkili olmuştur. Şehir iki ana bölüme ayrılmıştır. Yukarı şehir (Akropolis) ve aşağı şehir.
Yukarı şehir (Akropolis)
Yukarı şehir, kral sarayları, tapınaklar ve devlet binalarını barındıran resmi bir merkezdi. Athena Tapınağı, Zeus Sunağı ve antik dünyanın en dik tiyatrosu gibi yapılar bu bölgededir. Ayrıca, 200 bin kitap rulosunun muhafaza edildiği ünlü Pergamon Kütüphanesi de burada yer alır.
Orta ve aşağı şehir
Orta şehir, halkın kullanımına açık sosyal ve dini alanlardan oluşuyordu. Gymnasionlar, Hera ve Demeter kutsal alanları, ve kent çeşmesi bu bölgede bulunuyordu. Aşağı şehir ise ticaret ve günlük yaşamın merkeziydi. Burada aşağı agora, dükkanlar ve peristylli evler yer alıyordu.
Mimari ve kentin genişlemesi
Pergamon’un en görkemli dönemi II. Eumenes’in yönetimi sırasında yaşandı. Kent, surlarının dışına taşarak ovaya doğru genişledi. Genişleme sırasında Serapis Tapınağı (Kızıl Avlu) gibi yapılar inşa edilmiştir. Roma döneminde tiyatro, amfitiyatro ve stadion gibi yapılar eklenerek Pergamon, büyük bir metropol haline gelmiştir.
Pergamon’un planlamasında en dikkat çekici unsur, farklı işlevlere sahip bölgelerin belirgin bir şekilde ayrılmasıdır.
Kent, farklı seviyelerdeki teraslarla genişletilmiş, bu da sosyal ve ekonomik ihtiyaçlara göre düzenlenmiştir. Şehrin farklı katmanları, geniş rampalı yollar ve zikzaklı patikalarla birbirine bağlanmıştır. Yukarı agora devlet işlerine ayrılmışken, aşağı agora ticaretin kalbi olmuştur.
Pergamon’un kültürel mirası
Antik Pergamon, sadece bir yerleşim yeri değil, aynı zamanda kültürel ve sanatsal bir merkezdi. Zeus Sunağı, detaylı kabartmalarıyla Pergamon Heykelcilik Okulu’nun zirvesini temsil eder. Kütüphane, parşömenin icadıyla yazının gelişimine öncülük etmiştir.
Peregamon Antik Kenti’ne nasıl gidilir?
Peregamon Antik Kenti İzmir şehir merkezinden kendi aracınızla giderseniz 117 kilometredir. Bu mesafe yaklaşık 1 buçuk saat sürmektedir.
İzmir’den Bergama ilçe merkezine toplu ulaşım ile gidebilmek için İzban ile Aliağa’ya kadar gitmeniz, oradan Aliağa Terminal İçi durağından 835 numaralı otobüse binmeniz gerekmektedir. 835 numaralı otobüsten Osman Nuri Ersezin Orta Okulu durağında inerek, yolun karşısından geçen 836 numaralı otobüse binmeniz daha sonra 836 numaralı otobüsten Bergama Sanayi durağında inmeniz gerekmektedir. Buradan yaklaşık bir saat yürüme mesafesi vardır. Bu 4 kilometrelik zorlu yolu bir taksi aracılığıyla tamamlayıp, Peregamon Antik Kenti’ne ulaşabilirsiniz.
