Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden emekli Tıbbi Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Ramazan İnci’ye göre, yanlış tedavi yöntemiyle iyileşmeyi geciktirmek veya ağrıyı artırmak mümkün. Peki, ne zaman buz, ne zaman sıcak uygulamak gerekir?
Travmalarda ilk müdahale: Soğuk mu, sıcak mı?
Bir düşme, burkulma veya darbe sonrası yaşanan ağrılarda ilk akla gelen seçeneklerden biri sıcak su torbası veya sıcak havlu ile ağrıyı hafifletmeye çalışmak oluyor. Ancak bu oldukça yaygın bir yanlış!
Yeni travmalarda sıcak değil, soğuk uygulanmalı. Çünkü soğuk, damarları büzerek kan akışını yavaşlatır, şişliği ve morarmayı önler. Bu nedenle:
• Ayak burkulması,
• Parmağın kapıya sıkışması,
• Düşme sonucu darbe alan bölgeler,
• Spor sonrası aşırı zorlanmaya bağlı tendon iltihapları (tendinit),
• Gut alevlenmeleri,
gibi durumlarda soğuk kompres en iyi çözümdür. Özellikle ilk 2-3 gün boyunca her 2-3 saatte bir 10-15 dakika buz uygulaması yapılmalıdır. Ancak dikkat! Buzu asla doğrudan cilde temas ettirmemek gerekir, aksi takdirde buz yanıkları oluşabilir. Bunun yerine, ince bir havlu veya bezin içine sararak uygulanmalıdır.
Sıcak uygulama ne zaman gerekli?
Travmanın ilk aşaması geçtikten ve akut iltihaplanma riski ortadan kalktıktan sonra sıcak uygulama devreye girebilir. Sıcak, kan dolaşımını artırarak kasları gevşetir, sertliği azaltır ve hareketi kolaylaştırır. Özellikle kronik ağrılarda ve kas tutulmalarında sıcak uygulama daha etkilidir.
Sıcak uygulamanın faydalı olduğu bazı durumlar şunlardır:
• Kas spazmları ve tutulmaları,
• Uzun süredir devam eden bel ve boyun ağrıları,
• Eklem sertliği yaşayan kişiler,
• Soğuk havada kasların gevşemesi için.
Örneğin, masa başında uzun saatler oturduktan sonra sırt ve bel ağrısı hissedenler, sıcak bir havlu veya sıcak su torbası kullanarak rahatlayabilirler.
Migren ve baş ağrısında buz mucizesi
Baş ağrısı çeken birçok kişi sıcak bir duşun veya sıcak havlunun rahatlatıcı olduğunu düşünse de, özellikle migren atağında soğuk kompres çok daha etkili olabilir. Buz uygulaması, kan damarlarını daraltarak zonklayan baş ağrısını hafifletebilir.
Alın ve şakaklara 10-15 dakika boyunca soğuk bir maske ya da buz torbası koyarak rahatlamak mümkündür. Hatta geçmişte büyüklerimizin başlarını sıkı sarmalarının da bilimsel bir mantığı olduğu düşünülüyor. Soğuk, baş bölgesindeki damarları daraltarak ağrıyı hafifletiyor.
Ateşdüşürmede ve kanamalarda soğuk şart
Vücut sıcaklığının yükseldiği ateşli hastalıklarda soğuk uygulama, ateşin düşmesine yardımcı olabilir. Özellikle koltuk altlarına veya alına serin bir bez koymak, vücudun sıcaklık dengesini sağlamak için etkili bir yöntemdir.
Ayrıca kanamalarda da buz uygulaması büyük önem taşır. Soğuk, damarları daraltarak kanamayı yavaşlatır ve pıhtılaşmayı hızlandırır. Bu nedenle kanamalı bir yaralanmada soğuk uygulama ve baskı yapmak, kan kaybını önlemek için ilk adımlardan biri olmalıdır.
Evde buz kompresi için pratik yöntemler
Buz uygulaması için her zaman profesyonel ekipmanlara ihtiyacınız yok! Evde kolayca yapabileceğiniz birkaç pratik yöntem var:
• Dondurulmuş sebze torbaları: Bezle sararak ağrılı bölgeye uygulanabilir.
• Buz torbası: Su dolu bir poşeti dondurarak veya özel jel torbalar kullanarak soğuk kompres yapılabilir.
• Buz kalıbı masajı: Bir kağıt bardakta su dondurup üst kısmını soyduktan sonra, direkt hassas bölgeye uygulanabilir.
Yanlış müdahale daha büyük problemler doğurabilir
Ağrılarla başa çıkarken yanlış tedavi yöntemi, iyileşme sürecini geciktirmenin ötesinde durumu daha da kötüleştirebilir.
• Yeni bir yaralanmaya sıcak uygulamak, iltihabı artırabilir.
• Eski bir kas spazmına buz koymak, kasları daha da sertleştirebilir.
• Dolaşım bozukluğu olan kişilerde yanlış soğuk uygulaması, kan akışını tehlikeli seviyelere indirebilir.
Bu yüzden, her ağrıyı aynı şekilde tedavi etmek yerine ağrının sebebine göre doğru yöntemi seçmek gerekiyor. Kendi kendinize uygulayacağınız ilk yardım müdahalelerinde dikkatli olmak, sağlığınızı korumanın en önemli adımlarından biri olabilir.
Ağrıya karşı bilinçli hareket edin
Buz ve sıcak uygulamaları basit ama etkili yöntemlerdir. Ancak yanlış zamanda yapılan uygulamalar, ağrıyı hafifletmek yerine daha da kötüleştirebilir. Burkulmalar, morarmalar ve iltihaplanmalarda soğuk; kronik kas ağrıları ve sertliklerde ise sıcak uygulama daha doğrudur.
Eğer hangi yöntemi kullanacağınızdan emin değilseniz, mutlaka bir sağlık uzmanına danışmalısınız. Unutmayın, yanlış müdahale iyileşmeyi geciktirebilir ve ağrılarınızı artırabilir!
