Türkiye, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan kültürel ve doğal zenginlikleriyle insanlık mirasına katkı sağlamayı sürdürmektedir. 1972'de kabul edilen "Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme" çerçevesinde her yıl yapılan değerlendirmelerle, evrensel öneme sahip varlıklar listeye dahil edilmektedir.
2023 yılı itibarıyla dünya genelinde 1199 varlık UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alırken, bunların 933'ü kültürel, 227'si doğal ve 39'u ise her iki özelliği de taşıyan karma varlıklar olarak öne çıkmaktadır. Dünya Miras Komitesi toplantıları, bu sayının artmasına imkan tanırken Türkiye'nin Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün yürüttüğü çalışmalar sayesinde bugüne kadar 21 değerli varlık listeye dahil edilmiştir.
UNESCO'nun İzmir hazineleri: Bergama ve Efes
İzmir'de tarih ve kültürün kesişim noktası: Bergama
Bergama, 2014 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi'ne dahil edilen tarihi bir bölge olarak dikkatleri üzerine çekmektedir. Helenistik, Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerine ait izleri barındıran bu çok katmanlı kültürel alan, tarihsel derinliğiyle göz doldurmaktadır. Kentin en önemli yapıları arasında yer alan Athena Tapınağı, Trajan Tapınağı ve ünlü dik tiyatro yapısı, Helenistik dönemin şehir planlaması açısından benzersiz örnekler sunmaktadır. Ayrıca, Roma İmparatorluğu'nun sağlık merkezi olarak bilinen Asklepion da bu antik kentte yer almaktadır.
Bergama, Dünya Miras Komitesinin 38. Dönem Toplantısı'nda Kültürel Peyzaj kategorisinde Dünya Mirası olarak kabul edilen bir bölge olarak, Helenistik, Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerine ait önemli kalıntıları barındırmaktadır. Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı, Pergamon (çok katmanlı kent), Kibele Kutsal Alanı, İlyas Tepe, Yığma Tepe, İkili, Tavşan Tepe, X Tepe, A Tepe ve Maltepe Tümülüsleri gibi dokuz önemli bileşenden oluşmaktadır.
Kale Dağı'nın zirvesinde yer alan antik Pergamon yerleşimi, Helenistik dönemin şehir planlamasının en iyi örneklerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Athena Tapınağı, Trajan Tapınağı, dönemin en dik tiyatrosu, kütüphane, Heroon, Zeus Sunağı, Dionysos Tapınağı, agora ve gymnasion gibi yapılar, bu şehir planlamasının ve dönemin mimarisinin seçkin örneklerini sergilemektedir.
Helenistik Bergama Krallığı'nın başkenti olan kent, aynı zamanda önemli bir eğitim merkeziydi. Roma İmparatorluğu'nun Asya Eyaleti başkenti olduktan sonra ise Bergama, dönemin en önemli sağlık merkezlerinden biri olan Asklepion'u barındırmaya devam etmiştir.
Bergama, çevresindeki kültürel peyzajla birlikte, Helenistik ve Roma dönemlerine ait pek çok benzersiz yapıyı içermektedir. Bunun yanı sıra, Roma ve Doğu Roma dönemlerinin izleri üzerinde yer alan Osmanlı dönemi mimarisi de şehre büyük bir kültürel katman kazandırmış durumdadır. Birçok cami, han, hamam ve ticaret merkezi ile Osmanlı izleri, bu tarihi kentin önemini artırmaktadır.
9000 yıllık tarihiyle kültür ve inanç merkezi: Efes
Efes, yaklaşık 9000 yıllık geçmişiyle Anadolu'nun en önemli antik kentlerinden biridir. UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne 2015 yılında dahil edilen bu eşsiz yerleşim, dini, kültürel ve mimari zenginlikleriyle dikkat çekmektedir. İzmir’in Selçuk ilçesi yakınlarında bulunan Efes, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinden kalma yapılarıyla ziyaretçilerine büyüleyici bir deneyim sunmaktadır.
Efes, Artemis Tapınağı, St. John Bazilikası ve Hristiyanlar için kutsal kabul edilen Meryem Ana Evi gibi önemli yapılarıyla tanınmaktadır. Antik dünyanın mermerden inşa edilmiş ilk tapınağı olan Artemis Tapınağı, dönemin en büyük heykeltıraşlarının eserleriyle süslenmiştir. Ancak MÖ 356’da bir kundaklama sonucu büyük ölçüde tahrip olmuş ve günümüze yalnızca birkaç kalıntısı ulaşmıştır.
Roma döneminin mimari şaheserlerinden Celsus Kütüphanesi ise hem bilgi merkezi hem de mezar anıtı olarak inşa edilmiştir. Efes’in simgelerinden biri olan bu yapı, dikkat çekici cephesiyle ziyaretçilerin gözdesidir. Efes, Hristiyanlık için de büyük bir öneme sahiptir. İsa’nın annesi Meryem’in son yıllarını geçirdiğine inanılan Meryem Ana Evi, her yıl binlerce hacı tarafından ziyaret edilmektedir.
Efes’in kalıntıları yaklaşık 8 kilometrelik bir alana yayılmış durumdadır. Ayasuluk Tepesi, Artemis Tapınağı ve diğer ören yerleri, yılda milyonlarca turisti ağırlamaktadır. 2022’deki kazılarda, Erken Bizans dönemine ait bir mahalle ve dükkanlar keşfedilmiştir.
