Türkiye Cumhuriyeti, 2016 yılında çipli T.C. kimlik kartı uygulamasını başlatarak eski nüfus cüzdanlarını kademeli olarak değiştirmeye başladı.
İçişleri Bakanlığı, 1 Ocak 2017’den itibaren tüm vatandaşların yeni çipli kimlik kartına geçmesi gerekliliğini duyurdu. Bugün yaklaşık 80 milyon kişi yeni kimlik kartına geçmiş durumdayken, hâlâ 6 milyon kişi eski kimlik kartını kullanıyor.
Yeni kartlar; elektronik imza (e-imza), biyometrik doğrulama ve çok amaçlı dijital hizmetlere uyumlu yapısıyla, vatandaşların işlemlerini daha güvenli ve hızlı hâle getiriyor.
Eski tip mavi/pembe nüfus cüzdanları ise giderek daha az kurumda kabul görüyor ve geçerliliğini yitiriyor.
Bankalarda eski kimlik geçmiyor
Bankacılık sektöründe çipli kimlik kartına geçiş hızlandı. 2023 yılı itibarıyla bankalar işlem yapmak için çipli kimlik şartı aramaya başladı
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu da 2022 sonunda, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ile yürütülen çalışma sonucunda bankalarda yeni kimlik olmadan işlem yapılamayacağını ifade etmişti.
Bu uygulama, hesap açma, para çekme, kredi işlemleri gibi bankacılık hizmetlerinde eski nüfus cüzdanlarını geçersiz kıldı. Yani eski kimliklerle artık banka şubesinde hesap işlemi yapmak veya finansal bir işlem onaylatmak mümkün değil.
Birçok banka, müşteri kimlik doğrulamasını yeni kartların üzerindeki fotoğraf ve bilgilerle yaparken, bazıları da kimlik kartındaki çipi okuyarak NFC teknolojisiyle doğrulama yapıyor. Bu nedenle banka işlemleri için yeni kimlik kartı zorunluluğu ülke genelinde uygulanıyor.
Tapu işlemlerinde çipli kimlik zorunlu
Gayrimenkul alım satım ve diğer tapu işlemlerinde de eski kimlik devri sona erdi. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına bağlı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, işlemlerin güvenliği ve hızını artırmak amacıyla 1 Ocak 2025 itibarıyla tapu müdürlüklerinde çipli kimlik kartı kullanımını zorunlu hâle getirdi.
Tapu sicilinin korunması için artık Türkiye Cumhuriyeti kimlik kartları, Elektronik Kimlik Doğrulama Sistemi (EKDS) ile birlikte kullanılıyor. Bu dijital doğrulama sistemi sayesinde, gayrimenkul satışları, miras işlemleri, devir ve ipotek gibi kritik tapu işlemlerinde hak sahiplerinin kimlik bilgileri güvenli şekilde teyit ediliyor.
Yetkililer, tapu işlemlerinde mağduriyet yaşanmaması için vatandaşların 31 Aralık 2024’e kadar eski kimliklerini yenilemeleri gerektiğini açıklamıştı.
Belirtilen son tarihe dek yeni kimlik kartını edinmeyenler, 2025’te tapu dairelerinde işlem yaptıramama riskiyle karşı karşıya kalacak.
Noter işlemlerinde yeni kimlik şartı yaygınlaştı
Noterlik işlemleri de güvenlik gerekçesiyle yeni kimlik kartı kullanımına yöneldi. Resmi belge onayları, araç alım-satım satış sözleşmeleri ve vekaletname düzenlemelerinde noterler, eski tip kimlikleri kabul etmeme eğiliminde. Özellikle son yıllarda birçok noter, sahteciliği önlemek amacıyla eski nüfus cüzdanıyla işlem yapmak isteyenleri yeni kimlik kartı almaları için uyarıyor. Çipli kimlik kartlarının yaygınlaşmasıyla beraber noterler de kimlik doğrulama cihazları (EKDS) kullanmaya başladı.
Bu sistem, kimlik kartının çipindeki verileri ve parmak izi bilgilerini doğrulayarak işlem güvenliğini artırıyor. Türkiye genelinde noterlerde, tapu dairelerinde, belediyelerde, evlendirme memurluklarında, bankalarda, SGK ve ÖSYM gibi kurumlarda kimlik dolandırıcılığının önüne geçmek için çipli kart ve biyometrik doğrulama dönemi başlamış durumda.
Dolayısıyla eski kimlikle notere giden vatandaşlar, işlem yapabilmek için çoğunlukla yeni T.C. kimlik kartını ibraz etmek zorunda kalıyor. Araç satışını noter aracılığıyla yapmak isteyen bazı vatandaşlar, eski kimlikle işlem yapamadıklarını belirterek son anda kimliklerini yenilemek zorunda kaldı. Yeni kimlik kartı olmadan noter onaylı satış ve belge işlemlerinde gecikmeler yaşanabiliyor.
Diğer resmî işlemlerde eski kimliklerin geçersiz olduğu durumlar
Çipli kimlik kartı, sağlıktan eğitime pek çok alanda da standart haline geliyor. Sağlık hizmetlerinde hastane kayıtları ve eczane işlemlerinde, vergi dairelerindeki işlemlerde yeni kimlik kartı bilgileri kullanılıyor.
Resmî kurumlara girişlerde ve emniyet kontrollerinde, kolluk kuvvetleri artık kimlik doğrulamasını yeni kartlar üzerinden parmak iziyle yapabiliyor.
Üniversite sınavları (ÖSYM) gibi yüksek güvenlikli sınavlarda da adaylardan genellikle fotoğrafı güncel yeni kimlik kartlarını yanında bulundurmaları isteniyor.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve diğer devlet dairelerinde işlem yapmak için de eski nüfus cüzdanları risk yaratıyor; memurlar birçok durumda çipli kimlik belgesi talep ediyor.
Ayrıca Türkiye’de yeni kimlik kartları, KKTC, Azerbaycan, Gürcistan gibi bazı ülkelere pasaportsuz seyahatte de kullanılabildiği için eski kimlik sahipleri uluslararası kolaylıktan yararlanamıyor.
Eski nüfus cüzdanıyla sadece kimlik ibrazı gerektiren basit işlemler (örneğin kargo teslim alma) yapılabiliyor; fakat eski kimlikler yeni kartlar karşısında resmî kimlik geçerliliğini büyük ölçüde kaybetmiş durumda.
Yeni kimlik kartı almayanları hangi kısıtlamalar bekliyor?
Yeni kimlik kartını henüz almayan vatandaşlar, kamu hizmetlerinde ve özel sektör işlemlerinde çeşitli kısıtlamalarla karşılaşabiliyor. Örneğin, bankada hesabı bulunan ancak eski kimlik sahibi bir kişi, şubede para çekmek veya kredi işlemi yapmak istediğinde işlemi reddedilebiliyor.
Benzer şekilde tapu müdürlüğünde gayrimenkul satışı veya miras işlemi olan bir kişi, eski nüfus cüzdanıyla gittiğinde işlem yaptıramayacağı için geri dönüp kimliğini yenilemek zorunda kalabiliyor
Son dakikaya kadar kimliğini yenilemeyenlerin, yenileme başvurusu sırasında da yoğunluk ve randevu sıkıntısı yaşaması mümkün. Nitekim 2024 sonuna doğru nüfus müdürlüklerinde artan kimlik yenileme başvuruları nedeniyle uzun randevu bekleme süreleri ve kuyruklar gözlendi. Yeni kimlik kartı başvurusu yapanlar, eski kimlikleri teslim edip geçici kimlik belgesi alıyor; geçici belgeyle bazı işlemler yapılabilse de bankalar ve noterler gibi kurumlar genelde asıl kartı görmek isteyebiliyor. Dolayısıyla eski kimlikle devam eden vatandaşlar hem işlemlerinin reddedilmesi hem de acil kimlik değiştirme telaşıyla çifte zahmete maruz kalabiliyor.
Kimlik yenileme sürecinde son tarih ve geçiş bilgileri
Vatandaşların eski tip nüfus cüzdanlarını değiştirmesi için tanınan süre birkaç kez uzatıldı. Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü (NVİ), daha önce 2023 yılı sonunda dolacağı belirtilen kimlik yenileme süresini, yoğun talep ve deprem gibi olağanüstü hâller nedeniyle 31 Aralık 2024 tarihine kadar uzattı.
1 Ocak 2025 itibarıyla yasal olarak eski tip kimlik belgelerinin yerine çipli kimlik kartı kullanılması zorunlu hâle geldi.
Resmî kurumlar, yeni kimlik kartı başvurusu yapılıncaya kadar eski nüfus cüzdanlarının geçerli sayılacağını, ancak belirlenen son tarihten sonra eski kimliklerle işlem yapılamayacağını duyurdu. Geçiş sürecinde herhangi bir idari para cezası uygulanmayacağı da yetkililerce açıklandı – eski kimliğini süresi içinde yenilemeyenlere sadece ilgili işlemlerde kısıtlama yapılacak, ceza kesileceği iddiaları asılsız bulundu.
Kimlik kartı yenileme işlemleri nüfus müdürlüklerinden veya e-Devlet üzerinden randevu alınarak gerçekleştiriliyor. Başvuru için eski nüfus cüzdanı, son altı ayda çekilmiş bir biyometrik fotoğraf ve kimlik kartı bedelinin ödendiğini gösteren dekont gerekiyor.
2024 yılı için kimlik değiştirme ücreti 83 lira iken, 2025 yılında bu tutar resmi harç zammıyla 130 liradan 187,1 liraya yükseldi.
Başvurusunu tamamlayanlara, yeni kartları gelene kadar geçici kimlik belgesi veriliyor. Yeni T.C. kimlik kartı basılarak posta yoluyla başvuru sahibine ulaştırılıyor ve böylece eski tip nüfus cüzdanı resmen iptal ediliyor.
