Gizem TABAN ŞEBER/İZGAZETE- İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin (İzBB) 2024 Mali Yılı Performans Programı ile 2024 Mali Yılı Bütçesi ve İzleyen Yıllar Bütçesi’nin görüşüldüğü İzBB kasım ayı olağan altıncı meclis birleşiminde Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Grup Başkanvekili Murat Aydın’ın mesajları öne çıktı.
İzBB’nin 2024 yılı tahmini bütçesi 45 milyar 100 milyon TL olarak açıklandı. Bütçe ödeneğinin 15 milyar 794 milyon 614 bin lirası genel kamu hizmetleri, 14 milyar 386 milyon 539 milyon lirası ekonomik işler ve hizmetler, 4 milyar 179 milyon 437 bin lirası dinlenme, kültür ve din hizmetleri, 3 milyar 18 milyon 379 bin lirası iskan ve toplum refahı hizmetleri 2 milyar 507 milyon 186 bin lirası sosyal güvenlik ve sosyal yardım hizmetleri, 2 milyar 237 milyon 248 lirası kamu düzeni ve güvenlik hizmetleri, 2 milyar 173 milyon 668 bin lirası çevre koruma hizmetleri, 707 milyon 346 bin lirası sağlık hizmetleri ve 95 milyon 583 bin lirası da eğitim hizmetlerine ayrıldı. Taslak gider bütçesinde dikkat çeken detaylar ise personel giderleri için 3 milyar 299 milyon 300 bin lira, mal ve hizmet alımı giderleri için 11 milyar 377 milyon 760 bin lira ve faiz giderleri için de 1 milyar 600 milyon 90 bin lira ayrılması oldu. Sermaye giderleri ise 18 milyar 623 milyon 50 bin lira olarak şekillendi. Vergi, faiz, taşınmaz satışları ve diğer alanlardan oluşan çeşitli gelirlerle 2024 yılı tahmini gelir bütçesi ise 39 milyar 800 milyon lira olarak belirlendi.
Zor işler başarıyoruz
Ülkede yaşanan ekonomik kriz üzerinden İzBB’nin bütçe değerlendirmesini yapan Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı CHP Meclis Üyesi Bülent Köklü, “Böyle bir ekonomide Büyükşehir Belediyemiz zor işleri başarıyor. Hepimizin parası sabahtan akşama eridiği bu süreçte işimiz gittikçe zor. Bütün bütçeler ülke yönetimiyle alakalı. Bu mecliste yaşamadığımız şey kalmadı. Kovid, sel, dolu felaketleri ve maalesef ki depremler yaşadık. Bu süreçte İzBB, birçok yaraya merhem olmaya çalıştı ancak doğrudan da zarara uğradı. Sel felaketleri ve Kovid derken birçok genelge ile belediyeler gelirlerinden vazgeçmek zorunda kaldı, bazılarından da indirim yaptı. Herkesin evine kadar sağlık hizmeti verdik, gıda yardımında bulunduk. Derken ülkede yavaş yavaş sıkıntılar başladı; enflasyon hortladı, ekonomik dengeler kırıldı ve yeni maliye politikaları uygulamaya sokuldu. Gittikçe artan kuru önlemek için faiz yükseltilmeye başladı. Bunun kurumlara ve şirketlere ne kadar zarar verdiğini görüyoruz. Göreve geldiğimizde 5 lira 93 kuruş olan dolar, şimdi 29 liraya dayandı. İzBB’nin 17 buçuk milyar lira borcu var, kurdan etkilenen rakamı çıkarttığımızda 2.6 milyar TL… İzBB her zaman gerçekçi ve ayağı sağlam bütçeler yaptı. Bunun karşılığında da bütçemizin yüzde 95’lik rakamlara ulaşarak tutması açık ve net görülmekte… İzmir Büyükşehir Belediyesi her alanda İzmirlilerin yanında olmaya devam edecektir” diye konuştu.
Yüzde 23’ünü kullanıyoruz
İzBB’nin yeni dönem bütçesinde 5 milyar 300 milyon TL borçlanma öngörüldüğünü belirten CHP’li Köklü, borçlanma yetkisi ile ilgili de şu bilgiyi verdi: “Toplamda 92 milyar 376 milyon lira borçlanma yetkisine sahibiz. Şu an bunun yüzde 23’ünü kullanıyoruz, daha 70 milyar 917 milyon lira borçlanma hakkımız var.”
Kredi bulmakta zorlanıyoruz
Bütçe ve performans programına ilişkin söz alan İzBB CHP Grup Başkanvekili Murat Aydın, bakanlıklardan kredi almakta zorluk çektiklerini belirterek, “Bütçeler, siyasi tercihlerimizi, hayata bakışımızı ve geleceğe dair perspektifimizi ortaya koyar. Çağımız dünyasının en önemli sorunlarından biri sürdürülebilir bir kalkınma. İzBB bütçesinde de bu kalkınma tercihlerinin izlerini görüyorsunuz. Belediyemiz günlük işlerin yanı sıra şehrin geleceği için altyapı çalışmalarını da yapıyor. Sürdürülebilir kalkınmanın pek çok zorluğu var; günümüzde bunun en önemli nedeni ekonomik zorluklar. Ekonomik zorluklar bizim de bütçemizi olumsuz etkiliyor. İzBB bütün bunlara rağmen kredi notunu artırmak için finans bulmaya çalışıyor. Ancak kredi ve finansman bulmakta güçlük çekiyor, neredeyse yerli bankalardan hiç finansman elde edemiyoruz. Tüm bu zorluklara rağmen 2024 bütçesinin yüzde 41’lik kısmı olan 18 milyar lirasını yatırıma ayırıyoruz. Geçtiğimiz 5 yıl boyunca bir tercih yaptı İzBB ve altyapı sorunlarını çözmek için yatırımlar yaptı. İzBB bütün bu faaliyetleri yürütürken altyapı yatırımlarının üst yapıya yansımasını önümüzdeki dönem göreceğiz. Elbette bunu yaparken finansmana ihtiyacımız var. Ancak bakanlıklardan bırakın hibeyi, kredi bulmakta bile güçlük çekiyoruz” ifadelerini kullandı.
Hakkını alamayan bir şehir
İzmir’in ödediği verginin hakkını alamayan bir şehir olduğunu vurgulayan CHP’li Aydın, “İzmir’e 2023 yılında 8,5 milyar liralık kamu yatırımı yapılmış. Bunun 4 milyar 800 milyonunu İZSU, 600 milyon lirasını diğer belediyeler sadece 3 milyar 100 milyon lirasını merkezi hükümet yapmış. İzmir’e yapılan yatırımların 100 lirasının 56 lirasını belediyeler harcamış. Merkezi hükümetin 11 trilyon 89 milyar liralık bütçesinden İzmir’in payına bu mu düşer? Zaman zaman arkadaşlarımız eleştirirken ‘Bakanlıklarımız şunu yaptı’ diye söylüyorlar. İzBB ile merkezi hükümetin bütçesini karşılaştırıyorsanız bu bizim için gurur verici olur ama hükümete ayıp olur” dedi.
Yerinde dönüşüm yapıyoruz
İzBB’nin kentsel dönüşümde yerinde dönüşüm anlayışıyla hareket ettiğini dile getiren CHP’li Aydın, “Kentsel dönüşümü sadece bütçe içinde yapamaz, belediyenin üzerine bırakamazsınız. İnsanlar, 30 Ekim depreminde de 6 Şubat depreminde de evlerinde öldüler. Bunun için çalışabiliriz. İzBB bu noktada yerinde dönüşümü uyguluyor. Bu ülkede yaşayan herkesin dikkatini çekmek isterim; TBMM’den çıkan yeni kentsel dönüşüm yasasını dikkatle incelemeliyiz. Ciddi sorun ve handikaplar içeriyor. Bunun önümüzdeki dönem yansımalarını daha fazla göreceğiz. İzBB uzlaşıyla gidiyor, o yüzden yavaş gidiyor ama biz buna razıyız. Bugün insanların gönlünden kopan yardım parasını Kızılay’a vermeye güvenmediği, yeni kurulmuş bir derneğe vermeye razı olduğu bir dönemden geçiyoruz. Toplum böyle bir güven problemi yaşarken vatandaş evinin tapusunu İzBB’ye veriyor. Zor bir süreç” açıklamalarında bulundu.
Ulaşıma dev bütçe
Ulaşım konusuna değine CHP Grup Başkanvekili Aydın, elektriğe ve motorine gelen zam oranları dikkat çekerek şöyle konuştu: “İzBB’nin faaliyet alanlarından önemli biri de ulaşım. ‘İnsanlar toplu ulaşımı daha fazla kullanmalı ve bu da raylı sistemle olmalıdır’ diyoruz. O yüzden İzBB, raylı sistem yatırımlarını sürdürüyor. İzmir’de ilk kez üç raylı sistem projesi aynı anda yürüyor. Buna rağmen hala yeterli değiliz. Ulaşımı daha iyi, konforlu, hızlı yapmak zorundayız. Bunun için de 2024 bütçesine daha fazla kaynak ayrıldığını görüyoruz. Bu ülkede yaşayan herkes gibi İzmir halkı da yoksullaştı. O yüzden insanlar bütçelerini denkleştirebilmek için ciddi kaynak ihtiyacında ve nereden kısabilirim diye bakıyor. Bu harcama kalemlerinden biri de ulaşım. Gerek su gerek ulaşım temel insan hakkıdır ve ücretsiz olmalı. Bu varmak istediğimiz noktadır. Ancak bunun olabilmesi için pek çok unsurun bir arada olması gerekiyor. İzBB, bu hedefe ulaşmasa da yaklaşacak tercihlerde bulunuyor. İzBB’nin bütçesinden 4 milyar 300 milyonunu ulaşıma aktarıyor. Eğer İzBB ulaşıma kaynak aktarmasaydı yatırım bütçesini yüzde 17 daha büyütecekti. Bugün İzmir’de okutulan kartın sadece yüzde 35’i tam; kalan yüzde 65’i ya indirimli ya da ücretsiz. Eğer İzmir’in ulaşım için harcadığı tüm parayı bilet gelirinden sağlayacak olsaydı tam biletin 13 lira değil 45 milyar olması lazım. Bu bir nevi İzmir halkına sosyal yardım olarak veriliyor. Ancak artık ESHOT ve İzmir ulaşım sisteminin bu maliyetleri karşılamaya gücü olmayacak, zorlanacağız. O yüzden merkezi hükümetin ve yasal altyapının da ulaşımın ücretsiz ya da hiç değilse ucuz olması için çalışması lazım. Motorin göreve geldiğimiz günden bu yana yüzde 503 artmış elektrik ise 543 artmış. ‘Bütçeniz de o ölçüde arttı’ diyorlar ama bugün 200 lira dediğimiz eskinin 20 lirasıdır. Yani 1 milyarlık bütçe 10 milyar liraya çıktığınızla siz 10 katı zengin olmuyorsunuz.”
UKOME’ye ‘gasp’ eleştirisi
Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) hakkında eleştirilerde bulunan CHP’li Aydın, şunları söyledi: “UKOME tarafından uğradığımız baskıları burada söylemiyorum bile. Bütçeler halkın bütçesidir, Magna Carta’dan beri bütçe halkı halka aittir. Halk bu bütçeyi seçtiği meclis üyelerinin eliyle kullanır. Eğer gelirlerin belirlenmesini halkın değil, atanmışlarının eline verirseniz bu gasp olur. Bugün UKOME eliyle yapılan şey budur. Bu nedenle bin 500 yıl geriye gitmiş durumdayız.”
İzmir ile inatlaşmayın
Katı atık bertaraf tesisleri hakkında yaşanan tartışmaları hatırlatan CHP’li Aydın, “Uzun yıllar İzmir’in katı atık bertaraf sorununu konuştuk. Bu yıl bu sorunu çözmek için İzBB 1 milyar 600 milyon yatırım ayırdı. Ancak rica ediyorum bu konuda İzmir ile inatlaşmayın, Menderes’te tıkanan proje sorununu çözün” dedi.
En güçlü kurumlardan
CHP’li Aydın açıklamalarını şu sözlerle sürdürdü: “2023 hepimiz için zor bir yıldı 2024 daha zor olacak. Önümüzde ihtiyatlı bir bütçe çalışması görüyorsunuz. Kamu harcamalarının daha çok kısıldığı, ücretlilerin baskılandığı bir dönem yaşayacağız. Önümüzde de bir seçim olduğu için seçim ekonomisinin uygulandığı ve faturanın seçim sonrasına çıkarılacağı bir dönem yaşayacağız. İzBB de bundan nasibini alacak. Ancak İzBB, kurumsal yapı olarak Türkiye’nin en güçlü kurumlarından biri. Liyakatın olmadığı bir dönemde İzBB kurumsal kapasitesini güçlü bir şekilde ayakta tutuyor. Ben öncelikle Başkanımız’a sonra da tüm çalışanlara çok teşekkür ediyorum. Mustafa Kemal’in bize açtığı yolda, gösterdiği hedefe durmadan yürümeye devam edeceğiz. 2024’te de durmadan devam edeceğiz. Cumhuriyetin kuruluş değerlerinde yürürken yürümeyenleri arkamızda bırakacağız.”
İYİ Parti’den olumlu oy
İYİ Parti Grup Başkanvekili Kemal Sevinç ise bütçe ile ilgili konuşmasında, şunları söyledi: “İdare muhalefetin belirttiği eleştiriler konusundan elinden geleni yapacaktır. Pandemide meclisimiz bile 3 ay kapalı kaldı. İzmir’de büyük bir deprem, sel ve taşkınlar yaşadık. 11 ilimizi etkileyen çok bir deprem yaşadık. Tüm bu mücbir sebeplerde belediyemiz önceliklerini bu doğrultuda seferber sıkıntıların giderilmesi yönünde önemli gayretler göstermiştir. Bu olumsuz şartlarda bir miktar gecikmeler de olabilir. Sonuç olarak 2020-2024 yıllarını kapsayan stratejik plan doğrultusunda projelerini iyi niyetle sürdürmüş ve sürdürmeye devam edecektir. Grubumuzun oyu olumlu olacaktır.”
Anket polemiği
AKP’li meclis üyelerinin İzmir ile ilgili anket paylaşımları üzerine söz alan İzBB Başkanvekili Mustafa Özuslu, Kamuoyu anketleri yapılır yayınlanır, bunlarda bir beis yok. Kamuoyu anket sonuçları da yayınlanabilir ama meclisimiz halka açıktır ve canlı yayın vasıtasıyla İzmir kamuoyuna duyurulmaktadır. Eğer biri anketten söz edecekse, onu kimin yaptırdığını, örneklemini ve zamanını vermek zorundadır” dedi. CHP’li meclis üyesi Şerif Sürücü de şunları söyledi: AK Partili arkadaşlar anladığım kadarıyla telaşlılar, Tunç Soyer aday olursa kazanamazlar diye…Hiç merak etmeyin Tunç başkan aday, bu bütçenin faaliyet raporunu da nisan ayında biz görüşeceğiz.”
Tansiyon yükseldi
AKP hükümetine eleştirilerde bulunan CHP Grup Sözcüsü Gamze Gül Çamur, “2006’dan beri hukuksuz uygulamayla ödenek üstü harcamalarınızı yasal hale getirerek şeffaflık, denetlenebilirlik ilkesini hiçe sayarak bütçe yapıyorsunuz, şimdi gelip saatlerce bizim bütçemizi mi tartışıyorsunuz? Gerçi 5 yıldır yaptığınız gibi olayı faaliyet raporuna dönüştürüp, takıldığınız aynı konuları konuşup duruyorsunuz. İktidarın keyfi, lüks ve rant amaçlı harcama politikasının sonucunda faturayı biz halk çekiyoruz. 2006 yılından beri hayatımızdan neler değişti, çok şey değişti; her geçen gün düşündüğümü ifade etme hakkım kısıtlandı, alım gücüm her geçen gün azalıyor, yargının bağımsızlığına olan inancım gittikçe azalıyor, geleceğe dair kaygılarım çoğalıyor, gençlerimizi bu ülkeye bağlayacak değerler yok oluyor vs vs vs… ‘Bütçede yatırım payı azalmış’, bizi yatırım yapmamakla eleştiren arkadaşlarım; merkezi hükümetin bütçe kanun teklifinde bütçeden yatırıma ayrılan oran yüzde 14.4 oldu. Kimin beceriksiz olduğu, kimin performansa dayalı bütçe yaptığı ortada… Siz bütçede yaptığınız ödenek üstü harcamaları bir şekilde kapatırken bunların faturasını halk ödüyor. Tüm bunlar, buradaki muhalefet grubunun konuşacak yüz bulamaması anlamına geliyor” ifadelerini kullandı. CHP’li Çamur’un konuşması üzerine meclisteki tansiyon yükseldi. AKP’li meclis üyeleri CHP’li Çamur’a tepki gösterdi. Bunun üzerine Çamur, “Bu hakaret de nezaketsizlik de değildir” dedi. AKP Grubu, CHP’li Çamur’un ifadelerinin hakarete vardığını iddia ederek ses yükseltti. Başkan Soyer, meclisi sakinleştiremeye çalışırken AKP Grubu’na dönerek, “Burada 6 saattir kürsüde neler söylendiğini hepimizi duyduk. Yapmayın şunu! Altı saattir herkes saygıyla sükunetle dinledi. Kimse taşkınlık yapmadı, burada ‘yüzsüzlük’ sözcüğü kullanılmadı” dedi.
AKP’lilerin tepkilerini ise CHP’li meclis üyeleri masalara vurarak protesto etti. Ardından Başkan Soyer’in uyarılarıyla meclis üyeleri sakinleşti.
