İzmir'de denizdeki kirlilik ve koku bu yaz sonu hat safhaya ulaştı. Deniz kahverengi ve kırmızıya döndü, kokusundan deniz kenarında yürünmez oldu. Son olarak da yüzlerce ölü balık kıyıya vurdu. 50 yılı aşkındır İzmir'de yaşayan Şennur Uludağ, kokunun ilk kez bu yıl bu seviyede hissedildiğini söyledi:
"Deniz hala kokuyor, denize yakın yerlerde koku artıyor. İnsanlar denizin yanından geçerken burunlarını kapatıyorlar. Uzun yıllardır İzmir'de yaşıyorum, 25 senedir kokuyordu ama son yıllarda özellikle arttı koku. Bu sene ise en fazla koktuğu sene oldu. Yazdan beri kokuda azalma olmadı"
İzmir Körfezi'ndeki kirlilik ilk ne zaman başladı?
Senelerdir İzmir Körfezi ile anılan kötü koku ve deniz kirliliğinin neden bu yıl bu seviyelere ulaştığını Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü'ne sorusuna; “İzmir Körfezi 1960’lı yıllardan itibaren evsel ve endüstriyel atıklar nedeniyle giderek kirlenmeye başlamıştır. Bu dönemlerde her türlü atık hiçbir arıtmaya tabi tutulmadan İzmir Körfezi’ni çevreleyen çeşitli noktalardan ve dereler yoluyla ulaşmıştır. Bu durum 2000 yılına kadar devam etmiştir. Daha sonra tüm atık sular 2000 yılında devreye giren Büyük Kanal Projesi ile arıtma tesislerinde arıtılarak İzmir Körfezi’ne deşarj edilmeye başlanmıştır. 2002 yılında da Güneybatı Atık Su Arıtma Tesisi hizmete girmiş ve sonuçta tüm bunlara bağlı olarak sonra İzmir Körfezi’nde fiziksel ve kimyasal olarak iyileşme gözlenmeye başlanmıştır. Bu durum körfezdeki canlılık ve tür artışı ile gözle görülür şekilde izlenmiştir.” açıklamalarında bulunuldu.
İzmir'deki deniz kirliliğinin sebebi ne?
Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü, kirliliğin temel sebebinin nüfus artışı olduğunu belirterek şu açıklamaları aktardı;
“Arıtma sisteminin devreye girmesinden sonra yaşanan iyileşme uzun süre devam etti. Ancak bu durum özellikle son 10 yılda yaşanan yoğun nüfus artışına bağlı hareketlilik ile 2017-2018 yıllarında körfezde ciddi şekilde yaşanan koku olayları ortaya çıkmaya başladı. Bu zaman dilimi sürecinde körfezde zaman zaman küçük alg patlamaları yaşanıyordu.”
Neden ilk kez bu seviyelere çıktı?
Deniz kirliliği senelerin sorunu ancak bu sene en yüksek seviyelerine ulaştı. Peki, İzmir'de deniz neden bu sene bu kadar kirlendi? “1990lı yıllarda İzmir nüfusu 2.5 milyon civarında iken günümüzde nüfus yaklaşık 5 milyona ulaşmış durumdadır. Mevcut arıtma sistemi yeterli gelmiyor. Bu durum Bakanlığın ve belediyenin verdiği demeçlerde de ortaya çıktı. Arıtma sisteminin kapasitesinin artırılması gerekir. Bunun yanında artan endüstrileşme de bu duruma katkı sağladı. Kaçak yapılan atıkların dere ve drenajlar yardımı bu durum daha da kötüleşti. Bu arada İzmir çok fazla deprem olayı yaşadı. Bu durum alt yapıda da sorunlar yaratmış olabilir. Bu olay iklim değişikliğine bağlı su sıcaklığının artışı ve su kalitesine, kentsel kirlilikten deniz ekosisteminin bozulmasına kadar birçok farklı faktörün bir araya gelmesi ile oluşmuştur.”
İzmir'de deniz neden kokuyor?
“ Yaşanan bu kokunun sebebi körfezdeki ötrofikasyon olayıdır. İzmir gibi kentsel bölgelerden, sanayi ve tarım alanlarından denize taşınan/deşarj edilen geniş çapta azot ve fosfor girişi, ötrofikasyona neden olabilir. Fosfor, azot gibi besin maddeleri sucul ekosistemde yavaş yavaş artar. Bir sistemdeki besin maddesine dönüştürülebilen organik malzemenin artması, sistemin üretkenlik düzeyini yükseltir. Su yüzeyinde toplanan alg ve mikroskobik organizmalar güneş ışınlarını engelleyerek su altı yaşamı için yaşamsal önem taşıyan oksijen emilimini engeller.”
Kirlilik ne zaman azalır?
“Zaman ifade etmek doğru değil. Kirliliğin azalması arıtma sisteminin gelişmesine, iyi bir arıtmaya, denetime ve eylem planlarına bağlı çalışmalarla yakından ilişkilidir. Tüm bunlar yolunda giderse su kolonunda iyileşme çok çabuk gelişir ve buna bağlı olarak İç Körfezdeki canlılık iyileşir. İyi bir çalışma sonucunda sağlıklı bir İç Körfeze ve sağlıklı bir İzmir Körfezi’ne kavuşuruz.”
İzmir'de deniz neden kokuyor?
“Alglerin bu aşırı üremesi bir süre sonra toplu ölümlere ve bunların artıklarının su içerisinde bazı bakteriler tarafından parçalanması sürecini başlatarak hidrojen sülfür açığa çıkarır ve bu oluşum da çevrede bozuk yumurta kokusuna sebep olur. Sucul sistemindeki çözünmüş oksijenin tükenmesine bağlı olarak öncelikle dipte yaşayan canlılar ile balık gibi diğer canlıların ölümüne yol açar.”
İzmir'de deniz kirliliğinin giderilmesi için hangi adımlar atıldı?
“Yaşanan olayların ardından Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca bilim insanları ve yetkililerle birlikte İzmir Körfezi Bilim Kurulu oluşturulmuştur. Kurul tarafından 7'si acil ile 8'i kısa vadeli eylem planı maddeleri hazırlanarak İzmir Büyükşehir Belediyesinin yanı sıra ilgili kurum ve kuruluşların sorumluluk alanlarına göre atması gereken adımlar belirlendi. Bu adımlar basın açıklaması olarak aşağıdaki gibi ifade edildi.”
İzmir'de körfez temizliği nasıl olacak?
- Çiğli Atıksu Arıtma Tesisi'nin mevzuata ve tekniğe uygun işletilmesi ve Büyükşehir Belediyesinin tesisin 4. fazını hizmete alması;
- İç Körfez'e akan derelerde temizlik yapılacak
- Tüm atık su ve yağmur suyu hatlarına yapılan bağlantılar Büyükşehir Belediyesi tarafından kontrol altına alınacak; karasal ve gemi kaynaklı tüm deşarjların Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından izlenmesi ve denetimlerin sıklaşması sağlanacak;
- Körfez'deki ana kuşaklama kanalı ve kollektörler başta olmak üzere tüm atık su hatlarında ve terfilerde temizlik, bakım onarım gibi iyileştirmeleri yapılacak
- İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi (İZSU) "Atıksuların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliği", karbon, azot ve fosfor parametrelerini de içerecek şekilde Bakanlık koordinesinde Büyükşehir Belediyesi tarafından revize edilecek
- Bakanlık, tarafından Körfez'deki kirliliğin izlenmesi amacıyla "Bulut Temelli Bilgi Paylaşım Sistemi"ni oluşturulacak
- "Denizlerde Bütünleşik Kirlilik İzleme Programı" kapsamında İzmir Körfezi izleme ağı yine Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından genişletilecek.
İzmir Denizi'nde kirlilikle mücadele için ne yapılacak?
Kısa Vadeli Eylem Planı maddeleri arasında ise şu maddeler var:
- Çiğli Atıksu Arıtma Tesisi’nin deşarj yeri İç Körfez'e en az etkisi olacak şekilde Bilim Kurulu görüşleri doğrultusunda Büyükşehir Belediyesi ve Bakanlık koordinesiyle yeniden değerlendirilecek
- İç Körfez'e ulaşan derelerin rüsubat (tortu) ve sediment kontrolünün sağlanması amacıyla seki-eşik, tersip bendi ve bunun gibi sistemlerin değerlendirilerek uygun olanlar İzmir Büyükşehir Belediyesi ve DSİ Genel Müdürlüğü'nce hayata geçirilecek
- Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, "Denizlerde Bütünleşik Kirlilik İzleme Programı" kapsamında erken uyarı sistemlerinin Körfez için kullanılabilirliğini araştıracak
- Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ve İzmir Büyükşehir Belediyesi, İzmir Körfezi'nde dip çamuru temizliği yapılması durumunda ortaya çıkarılacak tarama malzemesinin çevresel yönetiminin değerlendirilmesini belirleyecek
- Tarım ve Orman Bakanlığı, Körfez'de deniz suyunu filtreleyebilecek deniz canlılarına yönelik yeni düzenlemeler yapacak
- Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Körfez'in ekosisteminin daha iyi anlaşılmasına yönelik araştırma ve izleme çalışmalarını başlatacak
- Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Bilim Kurulu, kirlilikle biyolojik mücadelede dereler ve denizin oksijenini artırmak için dünyada kabul görmüş örneklerin uygulanabilirliğini değerlendirecek
- Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı koordinesinde kamu kurum ve kuruluşları üniversite ve STK'lar, İzmir Körfezi'nin korunması, su verimliliği, deniz çöpleri vb. konularda farkındalığın artırılması amacıyla sürekli eğitim programları yürütecek.
İzmir halkı deniz kirliliğine karşı nasıl önlem almalı?
Deniz kirliliğine ilişkin belediye ve bakanlığın çalışmalarına ek olarak İzmirlilere de büyük sorumluluk düşüyor. İşte alınabilecek önlemler;
1. Halk olarak sınırlı suya sahip olduğumuz için daha az su kullanırsak daha az atık su oluşumu ile denizlerimizi ve temiz suyu koruyabiliriz.
2. Kirleticileri azaltılması açısından toksik olmayan kimyasalları seçerek özellikle deterjan gibi temizlik maddeleri, herbisitleri, pestisitleri temizlik ürünlerini daha az ve uygun şekilde kullanmalıyız.
3. Daha az plastik satın alıp alışverişte yeniden kullanılabilir özellikle bez çantalar seçebiliriz. Çöp atıklarımızı azaltmalıyız.
4. Yakıt tasarruflu araçlar kullanarak ortak araç kullanılabilir bunun yanında bisiklet kullanımı artırılabilir.
5. İzmir gibi çepeçevre denizle çevrili bir şehirde deniz kıyısı alanları, kordonları, rekreasyon alanlarını, sahilleri ve kumsalları daha çok sorumluluk bilinci ile temiz ve dikkatli kullanmalıyız.
10. Temiz bir deniz için her zaman, Her yerde gönüllü olarak sahil ve deniz temizlik çalışmalarına katkıda bulunmalıyız.
