İzmir'in tarihi dokusunu yansıtan en önemli bölgelerden biri olan Havra Sokağı, kentin Juderia olarak bilinen Yahudi yerleşim alanının merkezini oluşturmaktadır. İzmir ve çevresindeki Yahudi topluluğunun geçmişi, milattan önceki dönemlere kadar uzanmakla birlikte, 16. yüzyıldan itibaren sayılarının artmaya başladığı kaydedilmektedir.
İzmir'de tarih ve kültür mirası: Havra Sokağı
1492 ve 1497 yıllarında İspanya ve Portekiz'den gelen Sefarad Yahudileri, İzmir'e göç ederek burada önemli bir yerleşim kurmuşlardır. İzmir'deki Yahudi cemaati zamanla Selanik, İstanbul, Ankara, Balkanlar, Akdeniz adaları ve Filistin'den gelenlerle zenginleşmiştir. 19. yüzyıldan itibaren ise Portekiz asıllı İtalyan zengin Yahudiler ve Doğu Avrupalı Rusya göçmenleri (Aşkenazlar) de kente yerleşmiştir.
Günümüzde Havra Sokağı
Yüzyılın sonlarına doğru, Havra Sokağı sadece Yahudi cemaati için bir ibadet yeri değil, aynı zamanda İzmir'in önemli ticaret merkezlerinden biri haline gelmiştir. Sokağın o dönemde pek çok meyhane ve ticaret dükkanına ev sahipliği yaptığı, 1888 yılı İzmir Ticaret Rehberi'nde yer almıştır. Rehbere göre, sokakta bir Türk hamamı, Yunan eczanesi ve şaraphaneler de bulunmaktaydı. Cumhuriyet'in ilk yıllarında sokak, Türk Pazarı Sokak olarak adlandırılmış olsa da, halk arasında eski ismi olan Havra Sokağı kullanılmaya devam etmiştir. 1948'de İsrail'in kurulmasının ardından, İzmir Yahudileri'nin bir kısmının göç ettiği bilinmektedir.
Havra Sokağı’ndaki önemli havralar
Havra Sokağı'nda bulunan sinagoglar, bölgenin dini ve kültürel tarihini yansıtmaktadır. Çoğu eski tarzda inşa edilmiş ve merkezi sisteme dayanan yapılar olan bu havralar, dört sütunla desteklenen salonlara sahiptir.
- Sinyora (Giveret): 16. yüzyılda inşa edilen bu sinagog, Gracia Nassi'nin kurucusu olduğu bilinen bir yapıdır. Ziyarete açıktır.
- Şalom (Aydınlı): 1500'lerde inşa edilen ve Sebatay Sevi'nin burada eğitim aldığı bilinen bu sinagog, 1841'deki İzmir yangını sırasında önemli bir rol oynamıştır.
- Algazi: 1724 yılında inşa edilen bu iki katlı sinagog, İzmir'deki en büyük sinagoglardan biridir ve Musevilerin dini bayramlarında ibadete açıktır.
- Bikur Holim: 1724 yılında yapılan bu sinagog, İzmir’in en güzel sinagoglarından biri olarak bilinir ve her Cumartesi ibadete açıktır.
- Etz Hayim: İzmir’in en eski sinagogu olup, Bizans döneminden kalma bir yapıdır, ancak şu anda kapalıdır.
- Hevra (Talmut Tora): 17. yüzyıldan kalma bu sinagog da şu anda kapalıdır.
- Bet Hillel: Ünlü din bilgini Hayim Palaçi’nin ibadet ettiği sinagogdur ve şu anda kapalıdır.
- Portekiz: 1550’lerde inşa edilen ve Sebatay Sevi'nin de mekân olarak kullandığı bu sinagog, şu anda kullanılmamaktadır.
