İzmir'in Konak ilçesinde, Frenk Caddesi'nin Mahmudiye (Yaladika) bölümünde yer alan Aya Fotini Ortodoks Rum Kilisesi, ilk kez 1658 yılında inşa edilmiştir. O dönemde deniz kıyısına yapılan bu kilise, İzmir’in önemli dini yapılarından biri olma yolunda ilerlemiştir. Ancak, kilise 1688’de meydana gelen büyük depremde ciddi şekilde zarar görmüş ve yeniden inşa edilmiştir. 1690 yılında tamamlanan yapının zamanında, dönemin mimarisini yansıtan özgün özellikleriyle dikkat çektiği söylenebilir.
Kilisenin trajik sonu
Kilisenin tarihi, 1922 yılında büyük bir felaketle kesintiye uğramıştır. O yıl, İzmir'de gerçekleşen büyük yangın, pek çok yapıyı olduğu gibi Aya Fotini Ortodoks Rum Kilisesi’ni de tamamen yok etmiştir. Yangının etkisiyle, kilisenin harabe haline gelen yapısı, şehrin hafızasında derin bir iz bırakmıştır. Kilisenin bu trajik sonu, sadece yapıyı değil, İzmir'in Rum toplumunun kültürel mirasını da büyük ölçüde silmiştir.
Döneminin önemli eserlerinden biriydi
Aya Fotini Kilisesi’nin en dikkat çeken yapılarından biri de çan kulesiydi. Kilisenin çan kulesi, İsa'nın 33 yaşında ölmesi anısına tam olarak 33 metre yüksekliğinde inşa edilmiştir. Bu özellik, kulenin dini anlamını ve sembolizmini pekiştirmiştir. İnşa edildiği dönemde İzmir’in en yüksek yapısı olma özelliğini taşıyan çan kulesi, şehrin siluetine önemli bir katkı sağlamıştır.
1893 yılında eklenen bir saat, bu kuleyi İzmir’deki en bilinen saat kulesine dönüştürmüştür. O dönemin teknolojik yeniliklerinden biri olarak, hem zamanın takibi için hem de görsel açıdan dikkat çekici bir unsura dönüşmüştür. Ancak, 1922'deki yangın, bu yapıyı da yok etmiştir.
Yunanistan'da İzmir esintileri
İzmir'deki büyük yangının ardından, kilise ve çan kulesi yok olsa da, bu önemli yapının mirası kaybolmamıştır. 1922 sonrası, izleri Yunanistan’da aranmış ve Nea Smirni (Yeni İzmir) şehrinde Aya Fotini Kilisesi’nin benzer bir çan kulesi inşa edilmiştir. Kule, hem İzmir’deki orijinal yapının hatırasını yaşatmış hem de Yunanistan’da kültürel bağları pekiştirmiştir.
Alsancak'ta bir hatıra
Günümüzde İzmir’de, Alsancak 1374 Sokak No. 24 adresinde bulunan modern Aya Fotini Ortodoks Kilisesi, orijinal kilisenin sadece ismiyle ilişkilidir. Ancak, bu yapının tarihi Aya Fotini Kilisesi ile doğrudan bir bağlantısı bulunmamaktadır.
