Semra İĞTAÇ-İzmir Limanı’nı kurtarmak ve körfezi dolmaktan korumak amacıyla 1885’te başlatılan Gediz Nehri’nin yatak değişikliği projesi, 1886 yılında tamamlandı. Bu büyük mühendislik hamlesi, İzmir’in ticaret merkezi olarak önemini korumasını sağladı.
İzmir Limanı’nı ve Körfezi Koruyan Tarihi Karar
İzmir’in tarihindeki en büyük tehlikelerden biri, Gediz Nehri’nin getirdiği alüvyonlarla İzmir Körfezi’ni doldurmasıydı. 19. yüzyılın ikinci yarısına gelindiğinde bu durum, körfezin giderek küçülmesine ve İzmir Limanı’nın işlevini yitirme riskine yol açıyordu. Özellikle taşkınlarla birlikte nehrin taşıdığı alüvyonlar, gemilerin limana girişini dahi zorlaştırmaya başlamıştı. Yerel ve yabancı uzmanların hazırladığı raporlar, İzmir’in ticaret hayatını derinden etkileyecek bu soruna karşı acil önlem alınması gerektiğini vurguluyordu. Bunun üzerine Gediz Nehri’nin yatak değiştirme projesi için 1885 yılında çalışmalara başlandı. Bir yıl süren yoğun çalışmaların ardından nehrin yeni yatağı kuzeye kaydırılarak, Gediz’in Körfez yerine daha kuzeyden denize dökülmesi sağlandı.
Tarihi Belgelerden İzler
Projenin önemini gözler önüne seren iki önemli belge bulunuyor. İlki, Alman haritacı Heinrich Kiepert’in 1890 yılında hazırladığı harita, yatağı değiştirilen Gediz Nehri’nin yeni rotasını gösteriyor. Diğer bir belge ise Karl von Scherzer’in 1873 tarihli haritası; bu harita, Gediz Nehri’nin henüz İzmir Körfezi’ne döküldüğü dönemi yansıtıyor. Bu iki belge, İzmir’i kurtaran bu projenin tarihsel boyutunu anlamamıza yardımcı oluyor.
Tarihe Geçen Bir Mühendislik Başarısı
Gediz Nehri’nin yatağının değiştirilmesi, İzmir’in ekonomik yaşamını yeniden şekillendiren ve limanın geleceğini kurtaran bir mühendislik başarısı olarak değerlendiriliyor. Körfezin küçük bir göle dönüşmesini önleyen bu hamle, sadece İzmir’in ticaretini değil, aynı zamanda şehir tarihinin yönünü de değiştirdi. Bu adımla İzmir, ticaret merkezi olma kimliğini korumayı başardı ve tarihsel olarak önemli bir stratejik kararın uygulayıcısı oldu.
