Dokuz Eylül Üniversitesi'nin hemen yakınlarında yer alan ve İzmir'in en eski yapılarından olan Dokuzçeşmeler, 240 yıllık bir geçmişe sahip. Dokuzçeşmeler aynı zamanda bulunduğu semte adını vermesiyle ünlü. Peki Dokuzçeşmeler'in hikayesi nedir? Dokuzçeşmeler nerededir?
Dokuzçeşmeler
İzmir’in en eski yapılarından biri olan ve sekizgen planı ile dikkat çeken Dokuzçeşmeler sebili, 2022’de yapılan restorasyonun ardından tarihsel sırrını ortaya çıkardı. Daha önce Padişah Abdülaziz’in İzmir’e gelişiyle ilişkilendirilen sebil, aslında 1783-84 yıllarında I. Abdülhamit’in tahta çıkmasından on yıl sonra inşa edilmiş. Boyacıoğlu Hacı İbrahim tarafından yaptırılan bu tarihi yapının, 240 yıl sonra gün yüzüne çıkan kitabesi ise şaşırtıcı detaylar içeriyor.
Sebilin tarihçesi: I. Abdülhamit Dönemi
İzmir’deki sekizgen planlı sebil, şehrin önemli tarihsel yapılarından biri olma özelliği taşıyor. Padişah I. Abdülhamit’in tahta çıkmasından on yıl sonra, hicri 1198 (1783-84) yılında inşa edilen sebil, bugüne kadar çoğunlukla Padişah Abdülaziz’in 1863-64 yıllarında İzmir’e gelişiyle ilişkilendirilmişti. Ancak, 2022’de gerçekleştirilen restorasyon çalışmaları sebilin kitabesindeki gizemi açığa çıkardı ve yapının aslında yaklaşık 80 yıl önce, I. Abdülhamit döneminde yapıldığı kesinleşti.
Kitabenin temizlenmesiyle ortaya çıkan bu bilgi, sebilin tarihine dair pek çok yanlış anlamayı ortadan kaldırdı. Ayrıca, restorasyon sırasında bulunan diğer ipuçları, yapının mimari özellikleri ve kullanılan malzemeler de, yapımında büyük masraflar harcandığını gösteriyor.
Sebilin mimari özellikleri: Kubbe ve sağır kemerler
Sebil, sekizgen planlı bir yapıya sahip olup, üst örtüsü kubbe ile kaplanmıştır. Yapının yüzleri ise sağır kemerli olup, her bir yüzeyde yuvarlak kemerler yer alır. Bu özgün tasarım, o dönemin mimari anlayışını ve estetik tercihlerini yansıtmaktadır. Ayrıca, sebilin toplam alanı 42,8 metrekare olup, 22,7 metrekarelik bir tabana sahiptir.
İzmir’in simgelerinden biri haline gelmiş olan bu çeşme, şehre gelen yolcular için su temin etmek amacıyla yapılmış. Sekizgen planı ise dönemin klasik yapılarından farklı bir tasarım anlayışını yansıtır.
Kitabe ve anlamı
Sebilin kitabesi, yapının tarihini belirleyen en önemli unsurdur. Kitabede yer alan şu ifadeler, yapının Boyacıoğlu Hacı İbrahim tarafından, babası Boyacı İsmail’in ruhuna hediye edilmek amacıyla yaptırıldığını belirtmektedir:
“Hamdullah akıttı maî mecrâyı bu cana
Sebeb olan şu İzmirde Boyacı Hacı İsmail
Anı kevser-i mükâfâtın ide ol rabbü’l-Celil
İki âlemde yardımcı ola ol rabbü’l-Halil
Yoluna çeşmenin harc itdi sim ü altun derâhim
İdub su yolların tamir ve termimine reh
Anın ruhu içün yaptı Buca köyünde bir sebil
Hak teala lütuf edub aynen fiha tusemmâ selsebîl
Dahi banisine olsun Hazret-i Ali delil
Ya kimdir bânîsi dersen Boyacı oğlu Hacı İbrahim
Fi sene 1198/1783-4”
Kitabe, aynı zamanda sebilin yapımında kullanılan zengin malzemelere de dikkat çeker. "Sim ve altın dirhemler" ifadeleri, yapım maliyetinin oldukça yüksek olduğunu gösteriyor.
Dokuzçeşmeler nerededir?
Tarihi Dokuzçeşmeler sebili, İzmir'in Buca ilçesinde, Dokuz Eylül İktisadi ve İdari Eğitim Fakültesi'nin hemen yanında, kendisiyle aynı adı taşıyan semt Dokuzçeşmeler'de yer alıyor.
Dokuzçeşmeler'e nasıl gidilir?
176, 177, 206, 304, 353, 470, 490, 515, 878 ve 940 numaralı otobüsleri kullanarak İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi durağında inip kısa bir yürüyüşün ardından ulaşabilirsiniz. Dolmuş kullanarak gelecekler için ise "Dokuzçeşmeler'de inmek istiyorum" demek yeterli olacaktır.
