İzmir’in 85 kilometre doğusunda yer alan Tire, Ödemiş, Bayındır, Torbalı ve Selçuk ilçeleriyle komşudur. Zengin kültürel geçmişi sayesinde arkeoloji meraklılarının ilgisini çeken bu ilçe, Kuşadası ve Selçuk’a yakın konumuyla dikkat çekmektedir.
Tire’deki önemli tarihi yapılar arasında, 15. yüzyıldan günümüze ulaşan Yavukluoğlu Cami (Yoğurtluoğlu Külliyesi) yer alır. 2005 yılında restorasyonu tamamlanarak yeniden ibadete açılan külliye, birçok caminin bulunduğu Tire sokaklarında dikkat çeker. Ayrıca yolunuz düşerse Ulu Cami, Gucur Cami ve Yahşibey Cami gibi camileri keşfetmelisiniz.
Tarihi yapılar açısından zengin olan Tire, Kayıstiros kaya mezarları, Kurşunluhan ve Balım Sultan Türbesi gibi yerlerle doludur. Ayrıca, Necip Paşa Kütüphanesi, İbn-i Sina’nın eserlerinin yer aldığı önemli bir kültürel mirastır. 10 binden fazla kitabın bulunduğu kütüphane, tarih severler için önemli bir durak. 1935 yılında kurulan İzmir Tire Müzesi, Osmanlı dönemine ait değerli eserleri sergilemektedir. Burada, Tire Darphanesi’nde basılan gümüş paralar ve çeşitli dönemlere ait savaş aletleri görülebilir.
Tire'nin tarihçesi nedir?
Tire, zengin coğrafyası sayesinde tarih boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Hitit, Frigya, Lidya, Pers, Helen, Roma ve Bizans dönemleri, bu uygarlıkların izlerini taşımaktadır. Türklerin Tire'yi fethetmesiyle birlikte şehir, zengin bir tarihi ve kültürel birikim kazanmıştır. Tarihçi Pachmeres, Tire’yi "Keşişler Yöresi" olarak adlandırırken, Evliya Çelebi "Şehr-i Muazzam Tire" olarak anmıştır.
Tire'nin kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, M.Ö. 2000'li yıllarda "Hisar-Kale" anlamına gelen Tyhra adıyla geçmektedir. Hitit belgeleri, Kadeş Savaşı'na katılanlar arasında "Tirha" olarak anılan bölgeden bahseder. Frigya döneminde ise Heraklid Sülalesi'nin hâkimiyeti altında kalmıştır.
Tire, M.Ö. 650'li yıllarda Perslerin egemenliğine geçmiş, kısa süre sonra tekrar Lidya'ya bağlanmıştır. Lidya Kralı Krezüs döneminde büyük bir zenginlik yaşamış, ardından Roma döneminde Anadolu’nun önemli şehirlerinden biri olmuştur. Bu dönemde Tire, Hristiyanlık merkezlerinden biri haline gelmiş, birçok kilise ve ayazma inşa edilmiştir.
1390 yılında Aydınoğulları Beyliği'nin Osmanlılara bağlanmasıyla, Tire önemli bir siyasi merkez haline gelmiştir. 1426'da kesin olarak Osmanlı Devleti'ne katılan Tire, kültürel ve ekonomik varlığı nedeniyle dikkat çekmiştir. İkinci Murat ve Fatih Sultan Mehmet dönemlerinde önemli imar çalışmaları yapılmış, şehir imparatorluğun önemli kentlerinden biri konumuna ulaşmıştır. Tire, 1922'de Türk Kurtuluş Savaşı'nın zaferle sonuçlanmasının ardından, 1923'teki Cumhuriyet ilanıyla birlikte İzmir iline bağlanmıştır.
