Birleşmiş Milletler Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Kadının Güçlendirilmesi Birimi (UN Women), yayınladığı son raporunda yapay zeka teknolojilerini toplumsal cinsiyet eşitliği açısından önemli bir tehdit olarak nitelendirdi. Rapor, gelişen yapay zeka teknolojilerinin toplumsal cinsiyet ayrımcılığını körükleyebileceğini ve medyada, yasal çerçevelerde ve diğer alanlarda ciddi boşluklara yol açabileceğini belirtiyor.
UN Women tarafından yapılan değerlendirmelere göre, yapay zeka, ayrımcı kalıp yargıları yaygınlaştırabilecek ve toplumsal cinsiyet eşitsizliğini pekiştirebilecek yeni bir mekanizma olarak karşımıza çıkıyor. Bu durum, özellikle üretken yapay zeka uygulamalarıyla daha da belirginleşiyor.
Toplumsal cinsiyet duyarlılığı ihtiyaç
Almanya merkezli Friedrich Ebert Vakfı tarafından hazırlanan ve Ocak 2025'te yayımlanacak olan "Toplumsal Cinsiyet Merceğinden AB Yapay Zeka Yasası" başlıklı rapor, yapay zekanın toplumsal cinsiyet duyarlılığına sahip düzenleyici önlemlerle şekillendirilmesi gerektiğini vurguluyor. Raporda, yapay zeka sistemlerinin mevcut toplumsal ön yargıları ve ayrımcılığı sürdürme riskine karşı kapsamlı denetimlere ihtiyaç olduğu belirtiliyor. Yapay zeka geliştiricilerinin toplumsal cinsiyet duyarlılığını göz önünde bulundurması, eşitlikçi ve şeffaf sistemlerin oluşturulması gerektiği ifade ediliyor.
Yapay zeka platformları ve cinsiyetçi kalıp yargılar
ANKA Haber Ajansı, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü vesilesiyle ChatGPT, DeepSeek ve Grok gibi popüler yapay zeka platformlarında cinsiyetçi söylemlerin ve kalıp yargıların varlığını araştırdı. Sonuçlar, bu platformların cinsiyetçi algıları ve ayrımcı ifadeleri içerdiğini gözler önüne serdi.
Meslekler cinsiyetle kategorize ediliyor
Söz konusu platformlar, meslek gruplarını cinsiyet rollerine göre sınıflandırırken, erkeklere mühendislik, pilotluk, askerlik gibi meslekleri önerirken, kadınlara hemşirelik, öğretmenlik, psikolojik danışmanlık gibi rolleri önerdi. Bu durum, toplumsal cinsiyet rollerinin yapay zeka tarafından yeniden üretilmesinin örneklerinden biri olarak karşımıza çıkıyor.
Cinsiyetçi şakalar ve söylemler
Yapay zeka platformları, aynı zamanda cinsiyetçi şakalara da yer verdi. Örneğin, Grok platformu, kadınların "çoklu görev yapma" yeteneğini "mutfakta yemek pişirirken telefonla dedikodu yapmayı öğrenmeleri" şeklinde aşağılayıcı bir dille açıkladı. ChatGPT ise kadın-erkek ilişkileri hakkında stereotypik bir anlatımda bulunarak, kadınların "daha fazla ilgi talep eden" taraf olduğu şeklinde bir yanıt verdi. DeepSeek ise kadınları "alışveriş" ve erkekleri "tamir" ile ilişkilendirerek, cinsiyetçi şakalara imza attı.
Cinsiyetçi görseller
ANKA Haber Ajansı, yapay zeka platformlarına verilen "Elinde cetvel tutan bir mühendis ile bir öğretmen sohbet ediyor" cümlesi ile görsel oluşturma talebinde bulundu. Oluşturulan görsellerde, mühendis figürü erkek, öğretmen figürü ise kadın olarak tasarlandı. Bu durum, görsel sanatlarda bile cinsiyetçi algıların ne denli güçlü bir şekilde yerleştiğini gösteriyor.
Cinsiyetçi kalıp yargılara karşı alınması gereken önlemler
Yapay zeka, hızla gelişen bir alan olarak toplumsal cinsiyet eşitliğini tehdit eden potansiyel bir araç haline gelmektedir. Bu nedenle, cinsiyet eşitliğine duyarlı yapay zeka modellerinin geliştirilmesi ve uygulamaların denetlenmesi büyük bir önem taşıyor. Friedrich Ebert Vakfı ve UN Women, bu konuda toplumsal cinsiyet duyarlılığına sahip ve şeffaf sistemlerin geliştirilmesini teşvik ederken, yapay zeka alanında kapsamlı düzenleyici önlemlerin bir an önce devreye alınması gerektiğini vurguluyor.
