İstanbul’da gerçekleşen ve merkez üssü Silivri olan 6,2 şiddetindeki depremden sonra İzmirli yurttaşlar, “İzmir depreme ne kadar hazır?” sorusunu sormaya başladı. Yurttaşların sorusuna cevabı, İzmir İl Afet Risk Azaltma Planı (İRAP) ile AFAD Planlama ve Risk Azaltma Dairesi verdi. İzmir Valiliğinin çeşitli kamu kurumlarıyla iş birliği yaparak 2024 yılında hazırladığı planda İzmir için, ‘muhtemel’ ve ‘en kötü’ başlıkları altında 2 adet deprem ve 2 adet tsunami senaryosu hazırlandı. Planda ayrıca, İzmir’in yapı stoku ve ‘İmar Barışından’ faydalanan yapıların sayısına da yer verildi.
4 bin hektar gecekondu
Planda, ‘İzmir’in Yapı Stoku Bilgisi ve Haritalama’ başlığıyla verilen kısımlarda İzmir’in yapı stokuna dair çarpıcı bilgilere yer verildi. Başlık altında sıralanan bilgilerde, İzmir’in büyük oranda 1970-2000 yılları arasında yapılaştığı ve yaş almış yapılara sahip olduğu vurgulandı. Yerleşim olan alanların 4 bin 310 hektarının ‘gecekondu’ ve ‘imar barışından’ faydalanmış alanlar olduğu ifade edilirken, bu konut alanlarının merkez kentteki konut alanlarının yüzde 39’unu oluşturduğuna yer verildi. Ayrıca, merkez kent nüfusunun yaklaşık yüzde 42’sini oluşturan 1 milyon 74 bin kişinin gecekondu alanlarında yaşadığı bilgisi paylaşıldı. Planda, İzmir’deki kaçak ve sağlıksız yapılaşma oranının yüzde 15,3 olduğu açıklandı.
En çok Bornova faydalandı
Planda, ‘İmar Barışı’ kapsamında İzmir Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğüne yapılan 401 bin 88 başvurudan yalnızca bin 70’inin reddedildiği bilgisine yer verildi. Ayrıca, başvurusu onaylanarak ‘Yapı Kayıt Belgesi’ düzenlenen yapıların ilçelere göre dağılımı paylaşıldı. Planda paylaşılan oranlara göre yüzde 15,5 oranıyla İzmir’de ‘İmar Barışından’ en çok faydalanan ilçe Bornova olurken, ardından yüzde 10,8’le Buca, yüzde 7,9’la Karabağlar, yüzde 5,7’yle Urla, yüzde 5,6’yla Menderes, yüzde 5,1’le Çeşme, yüzde 4,6’yla Konak, yüzde 4,3’le Bayraklı, yüzde 4’le Dikili, yüzde 3,7’yle Kemalpaşa, yüzde 3,4’le Torbalı geldi.
Depremden en çok etkilenecek ilçeler
İzmir’de gerçekleşebilecek ‘en kötü’ deprem için üretilen senaryoda ise merkez üssü Konak olan ve İzmir Fayında meydana gelen 6,6 büyüklüğündeki depremde, Balçova, Bayraklı, Bornova, Buca, Çiğli, Foça, Gaziemir, Güzelbahçe, Karabağlar, Karaburun, Karşıyaka, Kemalpaşa, Konak, Menderes, Menemen, Narlıdere, Seferihisar, Torbalı ve Urla ilçelerinin birçok mahallesini etkilenebileceği kaydedildi.
Senaryoya göre ‘yaşanabilir’ diye nitelendirilen olaylar için ise “Elektrik, doğalgaz, su kesintiye uğrayabilir. Yıkılan ve hasar alan binalar nedeniyle barınma ve beslenme ihtiyacı oluşabilir. Bölgedeki yıkım nedeniyle trafik yoğunluğu oluşabilir. Tahtalı Barajı gibi barajların hasar görmesi nedeniyle su kesintisi yaşanabilir. Deprem sonrası oluşabilecek kargaşadan dolayı yağma olayları olabilir. İzmir’in simge yapılarından Kızlarağası Hanı ve Saat Kulesi hasar görebilir” değerlendirmesi yapıldı.
En fazla Bayraklı etkilenecek
Senaryoda merkez üssü Konak olan deprem gerçekleşirse bu depremden en çok etkilenecek ilçelere, bina sayılarına ve nüfusa da yer verildi. Paylaşılan verilere göre depremin gerçekleşmesi halinde Konak’ta 785 yapı, Buca’da 58 yapı, Torbalı’da 178 yapı, Bayraklı’da 1058 yapı, Karabağlar’da 283 yapının etkileneceği kaydedildi. Yine aynı verilere göre depremden etkilenecek nüfus ise, Konak’ta 8 bin 463, Buca’da 256, Torbalı’da 434, Bayraklı’da 17 bin 771 ve Karabağlar’da 9 bin 455 olarak paylaşıldı.
Korkutan tsunami senaryosu
Merkez üssü Midilli Adası açıkları olan 6,9 şiddetindeki bir deprem sonrası İzmir'in Kuzey kıyılarında oluşacak tsunami senaryosuna göre, Narlıdere, Balçova, Konak, Bayraklı, Karşıyaka ve Çiğli ilçelerinin tsunamiden daha çok etkileneceği, stratejik öneme sahip Narlıdere Tersanesi, Üçkuyular Feribot İskelesi, Konak İskelesi, Alsancak Limanı, Alaybey Tersanesi, Karşıyaka İskelesi, Mavişehir Feribot İskelesi ve kıyı şeridindeki toplanma alanlarının hasar görebileceği ifade edildi. Ayrıca, deprem sonrası kıyı şeridinde ağır hasarlı ve yıkık binaların bulunması ve yurttaşların kıyı şeridinden yeteri kadar uzaklaşamaması sebebiyle can kaybı olabileceği, ağır yaralanmaların olabileceği, Karaburun, Foça, Aliağa, Urla, Narlıdere, Balçova, Konak, Bayraklı, Karşıyaka, Çiğli, Menemen ilçelerinden altyapı hasarları olabileceği vurgulandı.
Plana göre İzmir için üretilen ‘en kötü’ tsunami senaryosunda, İzmir’in Karaburun, Foça, Aliağa, Urla, Narlıdere, Balçova, Konak, Bayraklı, Karşıyaka, Çiğli ve Menemen’i kapsayan Kuzey kıyılarında ‘yaşanabilir’ diye nitelendirilen olaylar şöyle sıralandı: “Kıyılara 500 metre uzaklığa kadar olan bölgeler etkilenebilir, bu alan içerisinde yer alan liman, tersane, iskele ve marina gibi kıyı yapıları hasar görebilir. Yine kıyılara 500 metre uzaklığa kadar olan elektrik, su, atık su, doğalgaz hatları, konutlar, parklar ve afet toplanma alanları hasar görebilir.”
Tarımı da vuracak
Tarım alanlarının da zarar görebileceğinin ifade edildiği planda, bölgedeki elektrik, su, doğalgaz gibi hizmetlerin kesintiye uğrayabileceği, ulaşımın durabileceği, barınma ve beslenme ihtiyacının oluşabileceğine yer verildi.
İzmir’in eksileri sıralandı
Valilik raporunda, İzmir’de gerçekleşecek olası bir depreme karşı kentin eksileri de sıralandı. Buna göre, il genelinde eski teknoloji ve/veya yönetmeliklere göre, mühendislik hizmeti almadan yapılmış olan yapıların bulunması ve buna bağlı olarak çarpık/plansız kentleşme olması, yapım sonrası bina taşıyıcı sistemine müdahalelerin yapılması ve bu konuda denetim eksikliği olması, deprem yorgunu ve 1998 öncesi yapılan yapılarda ikamet edilmesi, imar barışının kötüye kullanılması, kurumlar arası koordinasyon ve bilgi paylaşımı eksikliğinin olması, kentsel dönüşüm çalışmalarının karşılaşılan problemler ve finansal eksiklikler nedeniyle yavaş ilerlemesi gibi faktörler kente eksi yazdı.
