Antik Smyrna’nın yeniden kuruluşuna vesile olan Büyük İskender’in uykusunda gördüğü gizemli düş, Pausanias’ın aktardığı öyküde hayat buluyor. Bu efsane, günümüzde Floransa’daki Lorenzo Kütüphanesi (Biblioteca Medicea veya Medicea) Kütüphanesi’nde korunan orijinal Yunanca elyazmasıyla da taçlanıyor.
Antik dönemde Anadolu’nun en önemli kentlerinden biri olan Smyrna, ilk yazılı kaynaklarda Aiol lehçesinde “Smurna” (Σμύρνα) ve İon lehçesinde “Smurne” (Σμύρνη) olarak İ.Ö. 7. yüzyılda yer almıştır. Başlangıçta Bayraklı’da kurulan kent, İ.Ö. 4. yüzyılın sonlarına doğru, bugünkü İzmir şehir merkezinin bulunduğu Kadifekale ile deniz arasındaki düzlüğe taşınmıştır.
Smyrna’nın yeniden kuruluşuna ilişkin en büyüleyici öykülerden biri, Büyük İskender’in uykusunda gördüğü düşe dayanmaktadır. Pausanias’ın “Description of Greece” (Yunanistan’ın Tasviri) adlı eserinde anlatılan bu hikayeye göre, Philippos’un oğlu Aleksandros (Büyük İskender), Pagos Tepesi’nde avlanırken, avdan dönüşünde, Nemesisler tapınağının önüne gelmiş. Tapınağın önünde bir kaynak ve suyu ile büyümüş bir çınar ağacının bulunduğu bu kutsal mekanda, İskender çınar ağacının altında uykuya daldığında, Nemesisler ona görünerek burada bir kent kurmasını ve İzmir halkını eski kentten çıkarıp buraya getirmesini buyurmuştur.
9 Eylül Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Ergun Laflı, bu öykünün Yunanistan’ın Tasvir-i adlı eserinde yansıtıldığını belirtiyor. “Bu eserin Yunanca orijinal nüshası, günümüzde Floransa’daki Medicea Kütüphanesi’nde korunan bir elyazması olarak yer alıyor. Büyük İskender’in gördüğü düş ve Nemesis kutsal alanıyla ilgili anlatılan öykü, İzmir ve çevresindeki kutsal merkezlerde (örneğin, Klaros, Didim ve Sisam’daki tapınak ve su kaynaklarına sahip alanlar) yer alan benzer motiflerle örtüşüyor,” diyor Laflı.
Büyük İskender’in gizemli rüyası, sadece efsanevi bir başlangıcın öyküsü olarak kalmayıp, aynı zamanda İzmir’in kuruluşuna ve tarih boyunca kentin kültürel-manevi zenginliğine ışık tutuyor. Bu öykü, modern çağda bile, antik dünyanın mistik ve kutsal atmosferini yaşatan, tarihi mirasımıza dair merak uyandıran bir pencere sunuyor.
İzmir’in ve Smyrna’nın tarihi, bu tür efsaneler ve kutsal mekanların varlığıyla daha da zenginleşiyor; Büyük İskender’in öyküsü, kentimizin geçmişine dair unutulmaz bir efsanenin yaşayan kanıtı olarak tarih sahnesinde yerini almaya devam ediyor.
