İzmir, toplu taşıma konusunda köklü bir geçmişe sahip. Şehirdeki ulaşım sisteminin temelleri, Osmanlı döneminde atlı tramvaylarla atılmış ve 19. yüzyılın sonlarına doğru hızla gelişmiştir. İz Gazete’ye konuşan Bedri Cumhur Doğu, İzmir’in otobüs tarihini ve ESHOT’un kurulma sürecini detaylandırarak, şehirdeki ulaşım sisteminin evrimini ortaya koyuyor.
Osmanlı Dönemi ve İlk Ulaşım Girişimleri
İzmir’de toplu taşıma faaliyetleri, 19. yüzyılın sonlarına doğru atlı tramvaylarla başlamıştır. 1880’lerde İzmir’de ilk atlı tramvay hatları işletilmeye başlanmış, özel girişimlerle bu ulaşım hizmetleri kısıtlı güzergâhlarda yapılmıştır. Ancak 1920’lere kadar elektrikli tramvaylar kullanılmaya başlanmamıştır.
Motorlu Taşıtların Ortaya Çıkışı: 1920-1930
1920’lerin sonlarına doğru motorlu taşıtlar İzmir’in ulaşım altyapısına girmeye başlamıştır. 1929 yılında ilk otobüs hatları Güzelyalı ve Eşrefpaşa bölgelerine tahsis edilmiştir. Ancak bu dönemde otobüs işletmesi hala özel sektör tarafından yönetiliyordu. Otobüsler, kentin merkezinden uzak bölgeleri birbirine bağlayarak şehir içindeki hareketliliği artırmıştır.
ESHOT’un Kuruluşu ve Erken Dönem
1940’lar-1950’ler
1940’lı yıllarda, İzmir’de toplu taşımayı belediye eliyle düzenlemek amacıyla özel sektördeki otobüs hatları birleştirilmeye başlanmıştır. Bu süreç, 1943 yılında ESHOT’un kurulmasıyla tamamlanmıştır. Bedri Cumhur Doğu, bu dönemde Almanya ile Türkiye arasındaki ekonomik ilişkilerin İzmir’in ulaşım altyapısına yansıdığına dikkat çekiyor. Almanya’dan ithal edilen Büssing ve MAN markalı otobüsler, bu dönemin simgeleri arasında yer almıştır.
ESHOT’un Modernleşme Süreci: 1950’ler
1950’lere gelindiğinde, ESHOT’un yönetiminde İzmir’de daha düzenli bir toplu taşıma sistemi kurulmuş ve özel işletmelerin hâkimiyeti azalmıştır. Bu dönemde tramvay hatları da gözden geçirilmiş ve otobüs taşımacılığına ağırlık verilmiştir. Bedri Cumhur Doğu, ESHOT’un otobüs filosunun genişlemesiyle şehir içi ulaşımın nasıl modern bir yapıya kavuşturulduğunu vurgulamaktadır.
İzmir Saat Kulesi Önünde Otobüsler: 1939 yılları
İzmir’in otobüs tarihine dair çarpıcı bir diğer an ise 1939 yılına ait fotoğraflardır. Saat Kulesi önünde görünen otobüsler, dönemin en önemli ulaşım araçları arasında yer alıyordu. O dönemdeki büssing otobüsleri, 20 Temmuz’da teslim edilecek yeni turist otobüsleriyle birlikte İzmir’in ulaşım altyapısını dönüştürmüştür. Bu otobüslerin İzmir Saat Kulesi çevresindeki hikayeleri, şehrin ulaşım tarihini aydınlatan önemli bir kaynaktır.
