İzmir’in Alsancak semtinde yer alan ve geçmişi 19. yüzyılın sonlarına kadar uzanan TEKEL Sigara Fabrikası, uzun süren restorasyon ve yeniden inşa çalışmaları sonucunda İzmir Kültür Sanat Fabrikası adıyla kültür ve sanatın merkezi oldu. Yaklaşık 140 yıllık tarihiyle kentin endüstriyel miraslarından biri olan fabrika, âtıl durumdaki binalarının yeniden işlevlendirilmesiyle kültür ve sanat yaşamının yeni adresi hâline geldi.
İzmir Kültür Sanat Fabrikası, modern müzecilik anlayışıyla tanzim edilen müzeleri ve zengin koleksiyonlara sahip kütüphaneleriyle her yaştan okuyucu ve araştırmacıya hitap ediyor. Açık hava etkinliklerine elverişli geniş peyzaj alanlarıyla dikkat çeken merkez, aynı zamanda kültür sanat atölyeleriyle de İzmir’in yeni cazibe merkezlerinden biri olarak öne çıkıyor.
Kentin tarihi belleğini koruyarak geleceğe kaynaklık eden İzmir Kültür Sanat Fabrikası, kent sakinlerinin ve ziyaretçilerin doğayla iç içe bir ortamda kültür ve sanatla buluşmasını sağlıyor. Merkez, farklı yaş grupları için düzenlenen atölye ve etkinliklerle yaşamın farklı alanlarına dokunuyor.
Yerleşkede; İzmir Resim ve Heykel Müzesi, Arkeoloji ve Etnografya Müzesi, Atatürk İhtisas Kütüphanesi, Alsancak Halk Kütüphanesi, Türk Dünyası Müzik İhtisas Kütüphanesi bulunuyor.
İzmir Kültür Sanat Fabrikasında düzenlenen birçok etkinlik ise ücretsiz olarak gerçekleştiriliyor. Güncel etkinlikler ve detaylı bilgiler, kurumun resmî internet sitesinden takip edilebilirken, ücretli etkinlikler de yine aynı platform üzerinden listeleniyor ve katılım sağlanabiliyor.
Toplu taşımayla ulaşımı mümkün, Müze Kart ile gezilebiliyor
Alsancak Garı’na 100 metre mesafede yer alan İzmir Kültür Sanat Fabrikası, İZBAN, otobüs ve minibüs hatlarıyla kolaylıkla ulaşılabilir konumda bulunuyor.
Ziyaretçiler, bulunduğu noktadan Alsancak yönüne gelen toplu taşıma araçlarını kullanarak merkeze kısa bir yürüyüşle ulaşabiliyor.
Merkez yerleşkesindeki Müze İKSF – Arkeoloji ve Etnografya Müzesi ile İzmir Resim ve Heykel Müzesi, Müze Kart ile ziyaret edilebiliyor. Müze Kart’ı bulunmayan ziyaretçiler ise gişelerden kart veya günlük giriş bileti alarak müzeleri gezebiliyor.
Alınan günlük biletlerle her iki müze de aynı gün içinde ziyaret edilebiliyor ve müze etkinliklerine ücretsiz olarak katılım sağlanabiliyor.
TEKEL Tütün Fabrikası: Cumhuriyet’in temel miraslarından biriydi
Zengin bir tarım potansiyeline sahip olan ve Batı Anadolu’nun en önemli çıkış limanı özelliğini taşıyan İzmir’de, 16. yüzyıldan 19. yüzyıl ortalarına kadar uzanan süreçte, genellikle tarım ürünleri ihracatının gerektirdiği sanayi faaliyetleri göze çarpar.
19. yüzyılın ikinci yarısında ticaret hacmindeki hızlı büyümeyle birlikte, İzmir’in sanayi yaşantısında da önemli gelişmeler olur. İplik fabrikası, havagazı fabrikası, su fabrikası, sigara fabrikası gibi birçok büyük sanayi işletmesi açılır.
Osmanlı İmparatorluğu’nun, İngiltere ve Fransa ile yapmış olduğu ticaret antlaşmaları neticesinde, 1838 yılından itibaren bu iki ülkeye tabi yabancı tüccarlar da İzmir’e yerleşmeye başlar. 1881 yılında imparatorluğun dış borçlarının kapatılması amacıyla Düyûn-u Umûmiye İdaresi kurulur ve damga, alkollü içki ve tütünden alınan tüm vergiler iç ve dış borçlar için ayrılır.
1884’te, idarenin bir işletmesi olarak kurulan Régie de Tabacs (Tütün Rejisi) tütün tekelini alır ve büyük fabrikaların kurulması yönündeki politikaya bağlı olarak aynı yıl üç fabrikayı projelendirmeye başlar. Bu üç projeden biri de Alsancak Sigara Fabrikası olur.
TEKEL’in son dönem üretim merkezlerinden biriydi
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan yalnızca iki yıl sonra, 1925’te, Tütün Rejisi devlet tarafından Fransızlardan satın alınır; Reji’nin tüm hak ve yükümlülükleri devlete devredilir. 1930 yılında çıkarılan “Tütün İnhisarı Kanunu” ile uzun yıllar Türkiye’de alkol ve tütün ürünlerinin tek üreticisi ve dağıtıcısı olarak faaliyet gösteren TEKEL’in ilk adımları atılmış olur.
Cumhuriyetin ilk yıllarında aktif kullanılan ve 1940’lı yıllarda üretim grafiği yükselen Alsancak Sigara Fabrikası, 2004 yılına dek TEKEL’in bir işletmesi olarak üretim faaliyetlerine devam eder. Fabrika yerleşkesinde olan binalar ise 1979, 1985 ve 2007 tarihlerinde yayımlanan farklı Koruma Kurulu kararları ile tescillenir.
