İzmir Aliağa’daki söküm tesislerine getirilmesi planlanan asbestli gemiye yönelik kamuoyu tepkileri, asbestin ne olduğunu ve sağlığa olan etkilerini tekrar gündeme taşıdı. Peki, asbest nedir ve doğru kullanılmadığında hangi tehlikeleri beraberinde getirir?
Asbest nedir?
Asbest, silisyum bazlı doğal bir silikat minerali olup lifli yapısı ve dayanıklılığıyla dikkat çeker. Isıya, aşınmaya ve kimyasal maddelere karşı dayanıklı olan bu mineral, inşaat, gemi ve otomotiv sektörlerinde sıkça kullanılmıştır. Ancak asbestin kanserojen özellikleri nedeniyle, bu kullanım ciddi sağlık riskleri yaratmaktadır.
Halk arasında "ak toprak" veya "çorak toprak" gibi isimlerle de bilinen asbest, özellikle solunum yoluyla vücuda alındığında tehlike oluşturur. Bu mineral, ısı izolasyonu sağlaması ve yanmazlık özellikleri nedeniyle geçmişte yaygın olarak tercih edilmiştir.
Asbestin sağlığa zararları
Asbest, Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC) tarafından "kesin kanserojen" maddeler listesinde birinci grupta yer alır. Solunum yoluyla alınan asbest lifleri, ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir:
Asbestozis: Akciğer dokusunda bağ dokusu oluşumuna yol açar.
Akciğer kanseri: Özellikle asbeste uzun süre maruz kalanlarda yüksek risk taşır.
Plevral kalınlaşma: Akciğer zarlarında kalınlaşma ve kireçlenmeye neden olur.
Cilt sorunları: Cilde temas ettiğinde yaralara ve tahrişe yol açabilir.
Her yıl dünya genelinde binlerce kişi asbestin neden olduğu hastalıklar nedeniyle hayatını kaybediyor. Fransa’da yılda 4.000 kişi bu sebepten ölüyor. İngiltere’de ise 1960 ve 70’lerde asbeste maruz kalanların önemli bir kısmının akciğer kanserine yakalandığı belirtiliyor.
Asbest kullanımına yönelik yasaklar
1990’lı yıllardan itibaren Belçika, Hollanda ve Avrupa Birliği ülkeleri asbest üretimi ve kullanımını tamamen yasakladı. Türkiye’de de asbest kullanımı 2010 yılında yasaklandı. Ancak geçmişte kullanılan asbest içeren malzemeler hala tehlike oluşturmaktadır.
Asbestin tehlikesine karşı alınması gereken önlemler
Asbestin bulunduğu gemilerin veya yapılarının söküm ve imha işlemleri, özel ekipmanlarla, sağlık standartlarına uygun bir şekilde yapılmalıdır. İzmir Aliağa’daki gibi söküm tesisleri, bu standartlara uyduğu takdirde riski minimize edebilir.
