Doğal güzellikleri ve antik kalıntılarıyla ünlü Aydın, sokaklarında saklı tarihiyle de göz kırpıyor. Efeler ilçesi başta olmak üzere, Aydın’ın birçok mahallesi adeta açık hava müzesi gibi. Özellikle Kemer, Mesudiye ve Köprülü-Veysipaşa mahallelerindeki tarihi evler ve yapılar, Tralleis Antik Kenti’nden getirilen devşirme taşlarla inşa edilmiş. Bu taşlar, sadece yapıların duvarlarını süslemekle kalmıyor, aynı zamanda binlerce yıllık tarihin izlerini de günümüze taşıyor.
Tralleis’ten günümüze uzanan taşlar
Tralleis Antik Kenti’nin eteklerinde yükselen bu mahallelerde, antik dönemden kalma taş bloklar, evlerin duvarlarında kendini gösteriyor. Tarihçi Hilmi Anaç, bu devşirme taşların sadece mimari bir detay olmadığını, aynı zamanda tarihi korumanın bir yolu olduğunu vurguluyor. Anaç, “Aydın, hem Greko-Romen kültürünün hem de Türk kültürünün harmanlandığı bir şehir. Bu kültürel zenginlik, yapılarda kullanılan devşirme taşlarla somutlaşıyor” diyor.
Alihan Baba Türbesi’nde tarihin izleri
Halk arasında Alihan Baba Türbesi olarak bilinen yapı da bu tarihi mirasın önemli bir parçası. Türbede kullanılan devşirme taşlar, antik dönemden kalma sütun ve blokların korunarak günümüze ulaşmasını sağlıyor. Anaç, “Bu taşlar, Aydın’ın bir açık hava müzesi olduğunun en güzel kanıtı. Özellikle Gümrükönü Hanı, Cemal Bey Hamamı, Zincirli Han ve Hasan Çelebi Camii gibi yapılarda Yunanca yazıların bulunması, şehrin kültürel rotasını zenginleştiriyor” ifadelerini kullanıyor.
Devşirme taşlar: Tahrip mi, koruma mı?
Devşirme taş kullanımı, genellikle yanlış anlaşılan bir konu. Anaç, bu taşların antik dönemdeki yapılardan alınmasının bir tahrip değil, ihtiyaçtan kaynaklandığını belirtiyor. “Arkeoloji ve sanat tarihinin olmadığı dönemlerde, hazır taşların kullanılması pratik bir çözümdü. Bu sayede, antik taşlar korunarak günümüze kadar ulaştı” diyen Anaç, Ayasofya’dan camilere kadar birçok yapıda devşirme taşların kullanıldığını hatırlatıyor.
Aydın: Tarihin duvarlarda saklandığı şehir
Aydın’ın sokakları, caddeleri ve hatta özel mülklerin duvarları bile tarihi materyallerle dolu. Anaç, “Bu taşlar ve objeler, Aydın’a büyük bir değer katıyor. Şehrin her köşesinde, farklı kültürel dönemlerin izlerini görmek mümkün” diyerek, Aydın’ın bir bütün olarak korunması gereken bir miras olduğunu vurguluyor.
