Sosyal güvenlik uzmanı Dilek Ete, doğum borçlanması ile ilgili açıklama yaptı. Peki nedir doğum borçlanması, nasıl yapılır?
Dilek Ete konu ile ilgili şu bilgileri verdi:
Biliyorsunuz , 4a (SSK), 4b (Bağ-Kur) ve 4c (Emekli Sandığı) kapsamındaki kadın sigortalılar, en fazla üç defaya mahsus olmak üzere, her doğum için doğum tarihinden itibaren geçen en fazla iki yıllık süreleri, bu sürelerde uzun vadeli sigorta kolları açısından sigortalı sayılmaması (yani borçlanacakları sürelere için adlarına uzun vadeli sigorta bildirimi yapılmamış olması) ve çocuklarının yaşaması şartıyla borçlanabiliyorlar.
Doğumdan önce sigortalı olarak tescil edilmiş olma şartı hala devam ediyor.Erkeklerin askerlik borçlanması gibi sigorta öncesi doğumlarında borçlanılabilmesi için yapılan tüm talepler ,en az üç doğum olsun diyen iktidara rağmen hala çözüme ulaşmadı.Zor da değil ama kadınlara yapılan bu haksızlık bir türlü çözümlenmiyor.
Buna göre; doğum borçlanması talebinde bulunan kadın sigortalının borçlanma işleminin yapılabilmesi için doğumdan önce;
– 4a kapsamında tescil edilmiş ve adına kısa veya uzun vadeli sigorta kollarına tabi prim bildirilmiş/tahakkuk etmiş olması,
– 4bkapsamında prim ödemesine bakılmaksızın tescil edilmiş/tahakkuk etmiş olması,
– 4c bendi kapsamında tescil edilmiş olması,şartlarında en az birinin olması gerekiyor.
Bunun bir tek istisnası var o da Sigortalılığı ilk defa kısa vade sigorta kollarına (iş kazası – meslek hastalıkları sigortasına, hastalık sigortasına) tabi prim bildirilerek başlayan kadın sigortalıların bu tarihten sonra doğum borçlanması yapması halinde sigortalılık başlangıç tarihi uzun vade primi bildirilen tarihten geriye doğru gidilerek tespit ediliyor ve borçlanma hakkı veriliyor.
Yani sigortalı adına uzun vadeli sigorta bildirimi yapılan tarihten önce ne kadar sürelik kısa vadeli sigorta bildirimi varsa, sigortalılık başlangıcı o kadar geriye götürülüyor. Örneğin, adına 6 ay kısa vadeli sigorta bildirimi olan kadın sigortalının, adına uzun vadeli sigortalı bildiriminin başladığı tarih 6 ay geriye götürülerek sigorta başlangıcı belirleniyor , belirlenen bu tarihten sonraki doğumlar için borçlanma yapılabiliyor.
Doğum yapan kadın sigortalılar iki yıllık süre içerisinde tekrar doğum yapması halinde bu doğuma kadar geçen süre kadar, iki yıllık süre içerisinde çalışmaya başlamaları halinde bu süreler düşüldükten sonra kalan süre kadar, çocuğun iki yıllık süre içerisinde vefat etmesi halinde en fazla vefat tarihine kadar olan süreyi kısmi olarak borçlanabiliyorlar.
Devlet Memuru olup 5434 sayılı Kanun hükümleri uygulanacak olan sigortalılardan;
– 4a ve 4b kapsamında çalışması bulunanlar en son tabi oldukları statüye göre SGK Müdürlükleri tarafından borçlanma işlemleri yapabiliyorlar.
– 5434 sayılı Kanuna tabi çalışmasından sonra herhangi bir statüde çalışması bulunmayanlar ise halen 4c kapsamında görevine devam edenlerin borçlanma talebinde bulunmaları halinde, borçlanma işlemleri Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü Kamu Görevlileri Daire Başkanlığınca yapılıyor.
– Son çalışması 5434 sayılı Kanuna tabi olup başvuru yapanların ödeyeceği borçlanma tutarı, Sosyal Güvenlik Kurumuna borçlanma başvurusu yaptıkları tarihteki öğrenim durumu itibariyle tabi oldukları personel kanunlarında yer alan hükümlere göre belirleniyor.Göreve giriş derece, kademe ve ek göstergeleri ile emekli keseneğine esas aylığın hesabına ait tüm unsurların toplamının, o tarihte yürürlükte olan katsayılarla çarpımı sonucu bulunuyor.
2925 sayılı Kanuna tabi tarım (Tarım SSK) sigortalığı olanlarda doğum borçlanması yapabiliyorlar.Yine 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesine tabi sandıklarda (banka, oda, borsa, sigorta, reasürans şirketleri gibi) çalışması olup bu çalışması sona erdikten sonra doğum yapan kadınlardan daha sonra 4a, 4b, 4c kapsamında sigortalılığı/çalışması bulunanlarda Kuruma müracaat ederek borçlanma yapabilirler.
Doğum borçlanması işlemlerinde çocuğun nüfusta kayıtlı doğum tarihi esas alınıyor. Çocuğun nüfus kütüğünde ilk defa kayıtlı olan doğum tarihinin herhangi bir nedenle sonradan değiştirilmiş olması halinde, eğer bu değişiklik çocuğun doğum tarihinin nüfusa hatalı olarak kaydedilmesinden kaynaklanmışsa, bu hususların belgelenmesi veya mahkeme kararında belirtilmiş olması halinde sonradan düzeltilen tarih esas alınıyor.Doğum tarihindeki değişikliğin, maddi bir hatanın düzeltilmesine yönelik olmadığının anlaşılması halinde ise değiştirilen doğum tarihi değil, çocuğun nüfusa kaydedilen ilk doğum tarihi esas alınıyor.
Henüz 2 yaşını doldurmamış herhangi bir çocuğu (en fazla üç çocuk) eşiyle birlikte veya tek başına evlat edinen kadın sigortalılar da doğum borçlanması yapılabiliyor.Bunlardan evlat edinmeye ilişkin kesinleşmiş mahkeme kararı ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğünün ilgili birimleri tarafından düzenlenen “Evlat Edinme Öncesi Geçici Bakım Sözleşmesi’nin bir örneği isteniyor.Çocuğun evlat edinildiği tarih olarak sözleşme onay tarihi esas alınıyor.Bu sigortalıların doğum borçlanmasının başlangıç tarihi olarak evlat edinmenin onay tarihi esas alınıyor.Bu tarihten öncesi için borçlanma yapılamıyor. Evlat edinilen çocuk için yapılacak borçlanmalarda çocuğun doğum tarihi esas alınarak iki yıllık süreyi geçmemek koşuluyla evlat edinilen tarihten sonraki süreler borçlandırılıyor.
Borçlanma işlemlerinde, üzerinden borçlanma yapılacak çocuğun doğum tarihi MERNİS (Merkezi Nüfus İdare Sistemi) kayıtları üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından alınıyor.Çocuğun doğum tarihinde çelişki olması durumunda ise ilgili Nüfus Müdürlüğü ile yazışma yapılıyor.
Sigortalının ödeyeceği doğum borçlanması yaptığı süre, borçlanma müracaat tarihinde hangi statüde sigortalıysa, o statüde değerlendiriliyor.Örneğin 4a (SSK) kapsamında sigortalı çalışması devam eden biri doğum borçlanması yaptığında, borçlandığı süre 4a (SSK) kapsamında sigortalı hizmet olarak sayılıyor.
Borçlanmaya müracaat ettiği tarihte herhangi bir sigortalı çalışması olmayanların borçlanma süresi en son sigortalılık statüsü kapsamında değerlendiriliyor.
Son sigortalılık statüsü, 4a (SSK) veya 4b (Bağ-Kur) kapsamında olanların borçlanma işlemi Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri/Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlükleri tarafından, 4c (Emekli Sandığı) kapsamında olması halinde ise Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü Kamu Görevlileri Daire Başkanlığınca yapılıyor.
Borçlanma başvurusu yapan kişinin ödeyeceği prim tutarı hesaplanıp Kurum tarafından tebliğ edildikten sonra, tebliğ tarihinden itibaren bir ay içerisinde ve borcun tamamının ödenmesi gerekiyor.Bir ay geçtikten sonra borçlanma için yeniden başvuru yapmak gerekiyor.Eksik ödeme yapılması halinde ise ödenen tutara denk gelen süre kadar borçlanma geçerli kabul ediliyor.
Doğum borçlanması için ödenecek prim tutarı olarak, sigorta primine esas kazanç alt sınırı (brüt asgari ücret) ile üst sınırı (brüt asgari ücretin altı buçuk katı) arasında kalmak şartıyla, borçlanma yapacak sigortalının belirleyeceği tutarın yüzde 32 üzerinden ödeme yapılıyor.
Yılın sonuna geldiğimiz bu günlerde yurt dışı borçlanma hariç tüm borçlanmalar günlüğü 143 Liradan hesaplanıyor.Emekli Sandığında yukarıda yazdığım eğitim,kademe gibi farklılıklara göre ödenecek rakam değişse de her yıl günlük ödeme rakamı artıyor.Bu nedenle yıl sonu gelmeden doğum borçlanması ve diğer borçlanmalarda ödeme rakamını belirlemeniz emekliliği planlamanız önem arz ediyor.
İnşallah 2024 yılında sigortalı olmadan önce yapılan doğumlarından borçlanılması konusunda bir düzenleme meclise gelir ve kadınlara yapılan bu haksızlık son bulur.
