HAZIRLAYAN: ENSAR ÇIRAK
İz Gazete'nin global gelişmeleri derlediği yeni bir format olan 'Dünya Ahvâli' her pazartesi siz okuyucularımızla buluşacak. İşte Dünya Ahvâli'nin ilk sayısı...
***
Sosyal demokrasi ve İmamoğlu ekseninde Eurofighter hesapları
Rusya’dan S-400 aldıktan sonra ABD tarafından F-35 ambargosu yiyen AKP hükümeti, uzun süredir hava donanmasını yenilemenin yollarını arıyordu. Avrupa üretimi Eurofighter jetleri bir çıkış kapısı sunar gibiyken İmamoğlu’nun tutuklanması sonucu satışın durdurulması hesapları karıştırdı.
Her şey 2019 yılında Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın almasıyla başladı. ABD Başkanı Donald Trump’ın ilk dönemine tekabül eden yılda, Türkiye ve Rusya arasındaki ikili ilişkiler bir hayli gelişti. Lakin ABD’nin buna yanıtı sert oldu. ABD Savunma Bakanlığı, Türkiye’ye F-35 satışını yasakladı ve AKP hükümetine Rus yapımı hava savunma sistemlerini aktif hale getirmemesi için ültimatom verdi. Bu gelişmeler eşliğinde, hava donanması eski F-16’lar ile kaplı Türkiye, yaklaşık 6 yıldır bu donanmayı yenileyecek bir çözüm yolu arıyordu. Bu çözüm yolu ilk başta Avrupa Birliği’nden (AB) gelecek gibi gözükse de ülke iç siyasetinde yaşanan gelişmeler süreci etkiledi.
AKP hükümeti; Birleşik Krallık, İtalya, İspanya ve Almanya’dan oluşan Avrupa Konsorsiyumu tarafından üretilen Eurofighter Typhoon jetleri için teklif verdiğini ilk kez geçtiğimiz sene kamuoyuna duyurdu. Toplam 40 adet jet siparişini kapsayan teklif başta Almanya tarafından reddedilse de kasım ayında onaylandı. Konsorsiyum tarafından istenen fiyat ise Mart ayında Milli Savunma Bakanlığı’na iletildi ama basına iletilmedi. Mart ayının ilerleyen günlerinde ise İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun yolsuzluk soruşturması kapsamında gözaltına alınarak tutuklanması Eurofighter satışını sekteye uğrattı.
İmamoğlu’nun tutuklanmasını Türkiye’nin AB ile ilişkileri açısından olumsuz yorumlayan Almanya’nın mevcut başbakanı Olaf Scholz, tutuklama kararına ilişkin, “Türkiye’nin demokrasisi ve Avrupa ile ilişkileri bakımından üzüntü verici” yorumunu yaptı. Scholz’un açıklamalarının ardından Almanya’nın Handelsblatt gazetesi jet satışının durdurulmasının ana motivasyonunun İmamoğlu’nun tutuklanması olduğunu yazdı. Bağımsız yayın kuruluşu Al-Monitor’e konuşan Alman hükümet yetkilisi de Türkiye’ye Eurofighter satışının nihai kararının yerlerine gelecek hükümete bırakılacağını belirtti. İsminin saklı kalmasını isteyen yetkili, “Yerimize gelecek hükümet yetkililerinin karar merciinde olan silah ihracatına dair tüm kararları askıya alacağız” dedi.
Almanya’da mevcut koalisyon hükümetinin dağılmasıyla 6 Mayıs’ta yeni hükümet kurulacak. Ülkede şubat ayında yapılan erken genel seçimlerde muhafazakar Hristiyan Demokratlar birinci çıkarken, parti lideri Friedrich Merz kurulacak yeni hükümette Almanya’nın yeni başbakanı olacak. Türkiye’yle yakın savunma iş birliklerine girişilmesi taraftarı olan Merz’in askıya alınan Eurofighter satışı konusunda nasıl bir karar vereceği ise belirsizliğini koruyor. Şubattaki seçim zaferinden önce yaptığı konuşmada Türkiye’nin NATO bünyesindeki en büyük ikinci orduya sahip olduğuna vurgu yapan Merz, NATO üyesi Avrupa ülkelerini dış siyasetteki ortak çıkarları doğrultusunda Türkiye’yle stratejik diyalog kurmaya çağırmıştı.
Al-Monitor
***
BM: Gazze’nin gıda stoku bitti
Birleşmiş Milletler (BM) bünyesindeki Dünya Gıda Programı, Gazze’de sekiz haftadır süregelen İsrail ambargosu sonucu gıda stoklarının tükendiğini açıkladı. BM yetkilileri tarafından Cuma günü yapılan açıklamada, son stoklarını Gazze’deki aşevlerine dağıttıkları ve ilerleyen günlerde gıda kıtlığının kaçınılmaz olacağı belirtildi. BM organizasyonunun Filistin temsilcisi Antoine Renard, Gazze Şeridi’ndeki 400 binden fazla insanın bu program sayesinde karnını doyurduğunu belirtirken, STK’ların kaynaklarının da bitmek üzere olduğunu kaydetti. Renard, “Tükendik” yorumunda bulundu. İsrail, martın başından beri gıda, ilaç ve yakıt dâhil hiçbir yardımın Gazze’ye girmesine izin vermiyor. 2025’in ilk iki ayında uygulanan ateşkeste stoklanan erzaktan eser kalmazken, market fiyatları yüzde bin 400 arttı.
Al Jazeera
***
Pahalgam’da katliam: Keşmir iplerini gerdi
Keşmir’in Hindistan kontrolündeki Pahalgam’da Perşembe günü en az 27 sivilin katledilmesi sonucu Hindistan ve Pakistan arasındaki tansiyon yükseldi. İki ülke de vadinin kendi kontrolündeki kısmına asker yığarken, üç gün boyunca karşılıklı ateş açıldı. Keşmir Direnişi adlı örgütün üstlendiği katliamda iddialara göre, kurbanlar öldürülmeden önce bölgedeki turistlere Hindu mu Müslüman mı oldukları sorulurken, yalnızca Hindu olanların katledildiği öne sürüldü. Saldırıdan sonra Hindistan, İndus Suları Anlaşması’nı askıya aldı. Pakistan da su akışını engellemenin savaş sebebi sayılacağını duyurdu. İki ülkenin diplomatları ise karşılıklı sınır dışı edildi. Öte yandan Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif, gerilimi azaltmak amacıyla bölgede tarafsız soruşturma yürütülmesi çağrısında bulundu.
The Guardian
***
Trump öne sürdü, Çinliler yalanladı
ABD Başkanı Donald Trump’ın ‘Kurtuluş Günü’ diye adlandırdığı 2 Nisan 2025 tarihinde, ülkelere uygulayacağı ek gümrük tarifelerini açıklamasının ardından siyasilerden karışık mesajlar gelmeye devam ediyor. Trump, Çarşamba günü dünyanın iki en büyük ekonomisinin gümrük tarifeleri kapsamında “aktif” biçimde görüşmeler sürdürdüğünü iddia etti. Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Guo Jiakun ise hemen ertesi günü Trump’ın sözlerini yalanlayarak “Çin ve ABD bırakın anlaşmayı herhangi bir pazarlığa bile oturmadı” dedi. Çin’in pazarlığa açık olduğunu bildiren Jiakun, “Eğer bu bir dövüşse, sonuna kadar dövüşürüz” yorumunu yaptı. Trump, yüzde 145 ile en büyük gümrük tarifesini Çin’e uygularken, Çin de ABD’ye uyguladığı tarifeyi yüzde 125’e yükseltti.
NBC News
