Cumalıkızık, Bursa'nın 10 kilometre, Yıldırım ilçesinin ise 3 kilometre uzağında yer alan, cumbalı evleri ve dar parke taşlı sokaklarıyla ünlü bir köy olarak dikkat çekiyor. Osmanlı dönemine ait en iyi sivil mimari örneklerinden biri olarak kabul edilen bu köy, kestane ve incir ağaçları arasında, rengarenk boyalı evleri ve kırmızı kiremitli çatılarının yanı sıra, 700 yıllık bir vakıf köyü olma özelliğine sahip.
Köyün adının ise ilginç bir öyküsü var. Uludağ’ın kuzeyindeki dik eteklerle vadilerin arasında sıkışmış olan bu bölgedeki köylere, konumlarından ötürü ''kızık'' adı verilmiş. Bölgede yaşayanlar,köylerin birbirlerinden ayırt edilmesi için, dereye yakın olan köye Derekızık, fidye veren köye Fidyekızık ve cuma namazı için topluca gidilen köye ise Cumalıkızık adını vermişler.
Bizans dönemine kadar uzanıyor
Köy, Oğuz boylarından Kızıkların Uludağ'ın kuzey eteklerine yerleşmesiyle oluşmuştur. Ertuğrul Gazi'nin yönlendirmesiyle kurulan köy, Osmanlı Beyliği'nin büyümesiyle bölgeye hakim olmuştur. Yapılan araştırmalar, köyün yerleşim alanının Bizans dönemine kadar uzandığını göstermektedir. 1980 yılında koruma altına alınan Cumalıkızık, 1989'da Yıldırım Belediyesi'ne bağlı bir mahalle haline gelmiştir.
Doğal bir plato
Tarihi yapısı ve kendine has mimarisi ile turistlerin ilgi odağı haline gelen köy, aynı zamanda film ve dizilere de ev sahipliği yapmaktadır. Doğal bir plato görüntüsü veren köyde pek çok dizi, film ve belgesel kayda alınmıştır. Renkli boyalarıyla dikkat çeken bu evler, köyün mimari dokusunu zenginleştirmektedir.
Bu köyde her şey doğaya dönüşüyor
UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Cumalıkızık Köyü, 2013 yılında "Burada Her Şey Doğaya Dönüyor" sloganıyla sıfır atık köyüne dönüştürüldü. Proje çerçevesinde, köydeki işletmelerden ve hanelerden toplanan atıklar kaynağında ayrıştırılarak geri dönüştürüldü. Turistik noktalara ve işletmelere yerleştirilen ambalaj atığı toplama ekipmanları ile tüm ambalajlar toplandı ve Yıldırım Belediyesi'nin Karapınar’daki Ambalaj Atığı Toplama ve Ayrıştırma Tesisi’nde kategorilerine göre ayrıştırıldı. Bu süreçle atıklar geri kazanım tesislerine yönlendirildi ve ekonomiye kazandırıldı. Ayrıca, işletmelerden çıkan gıda atıkları Mama Üretim Tesisi’ne götürüldü ve sokak hayvanları için kedi köpek mamasına dönüştürüldü; bu mamalar Yıldırım Hayvan Barınağı gibi odak noktalarına ulaştırıldı.
Cumalıkızık'ta gezilecek yerler
Cumalıkızık Camii: Üç yüz yıl önce yapıldığı düşünülen cami, 1916 yılında onarım görmüştür.
Cumalıkızık Hamamı: Hamamın tarihi bölümleri korunmuş olup, soyunma ve tuvalet kısımları sonradan eklenmiştir.
Zekiye Hatun Çeşmesi: Osmanlıca kitabesi ile tarihi bir öneme sahiptir.
Cumalıkızık Etnoğrafya Müzesi ve Sanat Evi:Köyün tarihine dair önemli eşyaların sergilendiği müze, ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir.
Anıt Çınarlar: Köyün girişinde bulunan iki çınar, ziyaretçileri karşılamaktadır.
Cumalıkızık'a nasıl gidilir?
Cumalıkızık, Bursa şehir merkezinden minibüs ve otobüslerle yaklaşık yarım saatte ulaşılabilen bir konumda yer almaktadır. Ayrıca, Ankara karayolunun 10. kilometresinden güneydeki yola sapıldığında 3 kilometre sonra köye ulaşmak mümkündür.
