Küçük mavi gezegenin artık tek bir odak noktası var: O da salgın. Aklımızı sanırım başka konularla da meşgul etmeliyiz. Salgın günlerinin yükü çok ağır.
Mitoslardan bahsedeceğim biraz. Üniversitede çok severek okuduğum bir konuydu Mitoloji dersleri. Çoğunlukla A alırdım. Mitoloji bildiğimden de Yunan heykelini çok iyi tanır, her sınavda sınıfın en yüksek ve açık ara farkla notlarını alırdım. Çok eğlenceliydi. O dönemlerde öğrendiklerimi bir blog hesabında toplardım. Azra Erhat’ın sözlüğünden çok severek öğrendiğim Yunan Mitolojisinden bahsedeceğim biraz. Hazır bu ara kitap okumaya daha çok yönelmişken belki mitoslara da dalan olur.
Buyrunuz:
Mitoslar geçmiş toplumlar hakkında bilgilendirici efsanelerdir.
Ortadoğu’ya ait mitoslar hakkında bilgiler günümüze arşivlerden, Yunan mitosuna ait bilgiler ise Homeros, Hesiodos gibi mitos yaratıcılarından ulaşmıştır.
Ortadoğu mitosları ritüellerden doğmuştur. Ritüeller, rahipler tarafından gerçekleştirilen dini söylencelerdir.
Yunan mitos yaratıcıları ise, konuya daha çok sanatsal açıdan yaklaşmıştır. Azra Erhat, Mitoloji Sözlüğü önsözünde şöyle der; ‘İlkçağ mythos’u layiktir, din adamının değil, sanatçının uğraşıdır, onun anlamı, yön ve biçimi din alanında verilmez, sanat alanında verilir. Asıl yaratıcısı da sözdür ve söz ustasıdır.’
Mitoslarda gerçek aranmaz. Mitoslar, tanrıların yüceltildiği süslü sözlerdir.
Bu yazına konu edilecek olan, Yunan mitosunda evrenin oluşumu ve yaratılışın nasıl söylencelendiğidir.
Yunan mitosunda evren yoktan var edilir ve öncelikle hakim olan Khaos’ tur. Sonsuz boşluk, sonsuz karanlık!
Hesiodos Theagonia’ nın başında Khaos’ tan şu şekilde söz eder;
Khaos’ tu hepsinden önce var olan
Sonra geniş göğüslü Gaia, Ana Toprak,
Sürekli, sağlam tabanı bütün ölümsüzlerin,
Onlar ki tepelerinde otururlar karlı
Olympos’ un,
Ve yol yol toprağın dibindeki karanlık
Tartaros’ ta…
Khaos’ tan Erebos ve kara Gece doğdu,
Gece’ dense Esir ve Günışığı doğdu, Erebos’ la sevişip birleşmesinden.
Mitosta, evrene hakim olan Khaos’ un ardından düzen (kosmos) kurulmaya başlanır. Bunun için ilk tanrı kuşağı olan geniş göğüslü toprak ana Gaia ve gökyüzü Uranos yaratılır.
Evrenin ilk babası Uranos, sonsuz ve tek iktidarını korumak için, doğan oğullarını toprağa gömer. Fakat Gaia buna daha fazla göz yummayıp, oğullarından en korkusuz olanı Kronos ile anlaşır. Ve bir gece, Uranos Gaia’ ya birleşmek için yaklaştığı sırada, oğul Kronos, babasının erkeklik organını tırpanla keserek, evrenin sonsuz ve tek iktidarını kendine geçirir.
Kronos da tıpkı babası gibi iktidarın büyüsüne kapılarak kendi oğullarını yutar. Ama, annesi ve büyükannesi tarafından Girit Adası’ nda saklanan Zeus büyür ve babasının karşısına çıkarak, kardeşlerini kusturur. Kardeşleri de Zeus’ a hediye olarak gök gürültüsü ve şimşek hediye eder.
Böylelikle iktidar, yeniden el değiştirir ve Zeus Olympos’ un en kudretli tanrısı olur.
Hesiodos Theogonia’ da şöyle anlatır Zeus’ u:
Rheia Kronos’ un yatağına girince
Şanlı evlatlar doğurdu ona:
Hestia, Demeter, altın sandallı Hera
Ve güçlü Hades, yerin altında oturan,
Toprağı saran, uğultulu tanrı Poseidon,
Ve temkinli Zeus tanrılar ve insanlar
Babası
Yunan mitosunda ilk insanın yaradılışı, Kronos dönemindedir. İlk insan ırkı olarak bilinen bu ırka Altın ırk insanı denir. Ve bu altın ırk insanı sadece erkeklerden oluşur. Tanrılar kadar bolluk ve rahat bir yaşamları vardır.
İkinci insan ırkı, gümüş insan ırkıdır. Altın insan ırkı kadar zengin olmayan bu ırk, Zeus’ un yarattığı tunç ırkı ile savaşır. İki ırk insanı birbirleriyle savaşarak soylarını tüketir. Zeus sonra, kendine kahraman ırkı yaratır. Kahraman ırk, Troya ve Thebai savaşlarında savaşan ırktır.
Prometheus ile birlik olan insan ırkına kızan Zeus, ölümlü insana güzel bir bela olan kadını yollar. Böylelikle erkek insana kadın da katılmış olur.
Böylelikle Yunan’da evren böyle oldu insan ırkı böyle yaratıldı. Haftaya Mezopotamya mitoslarına gidebiliriz.
