Son zamanlarda sık sık duyduğumuz, hatta ileride de çokça duyacağımız şu denetleme işleri Ticaret Bakanlığı’nın artan enflasyon oranlarının kabahatlisini aradığı lakin kafayı kuma gömen deve kuşu misali pek bir şeyin görülmediği bir hal almıştır.

Yem fiyatlarındaki artış için yem sanayicilerini denetledik, soruşturduk, konuşup tartıştık ortaya çıkan sonuç; sütün fiyatının sabitlenmesi oldu.

Gübre fiyatlarındaki artış için çok değerli gübre sanayicilerimizi çağırıp ağırladık, konuşup tartıştık, “efendim ithalata dayalı bir üretim olduğu için gübre fiyatlarının indirilmesi bir yana önümüzdeki dönemde zam olmayacağının garantisini bile veremeyiz” dediler. Höttürü höttürü geri döndük.

Şimdi 81 ildeki haller, marketler, manavlar, pazarlar denetleniyor diye bir haber geldi ki sorma gitsin. Sebze meyvenin üzerindeki enflasyonun kabahatlisi çiftçi çıkmasa bari.

Bizim kanunlarımızda ‘ticaret yapan insanların aldıkları bir malı şu oranda kar ile satabilir, bu oranda satamaz’ diye bir madde var da bizim mi haberimiz yok anlamadım. Serbest piyasa ekonomisinde hangi kanun maddesi ile cezalandıracağız bilemedim.  Biraz araştırdım (Marmara Üniversitesi hukuk araştırmaları dergisi; Özlem Yenerer Çakmut ) iki kanun buldum.

Suç unsuru stokçuluk devreye girince oluşuyor. Mal veya hizmet satımından kaçınma suçu 5237 sayılı Türk Ceza Yasası’nın özel hükümler kitabında, topluma karşı suçlara ilişkin üçüncü kısmın ekonomi, sanayi ve ticarete ilişkin suçlar başlıklı dokuzuncu bölümünde 240. madde de düzenlenmiştir. TCK’nın 240. maddesine göre belli bir mal ve hizmeti satmaktan kaçınarak KAMU İÇİN ACİL BİR İHTİYACIN ORTAYA ÇIKMASINA sebep olan kişi,  altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

5237 Sayılı Türk Ceza Yasası’nda 240.madde de düzenlenen mal ve hizmet satımından kaçınma suçu,765 sayılı Türk ceza yasasının 401.maddesinin karşılığını oluşturmaktadır. 765 sayılı Türk Ceza Yasası madde 401’e göre, “gıda maddeleri ve kamuya gerekli şeylerden”

  1. Halkın beslenmesi için gerekli et, ekmek, un, süt, tuz, yağ, şeker, yağ, peynir, zeytin veya benzeri gıda maddelerinin,
  2. Halkın ısınması, temizliği veya aydınlanması için gerekli eşyalarla her türlü yakıtın,
  3. Halkın sağlığının korunmasında, tedavide tıbda kullanılan ilaç, kimyevi madde, alet ve diğer şeylerin,
  4. İnşaat, sanayi, ulaşım ve tarımda kullanılıp da fiyatları bakanlar kurulu, ilgili bakanlıklar ve diğer yetkili mercilerle tespit ve ilan edilen eşya veya maddelerin,
  5. Kamu için gerekliliği sebebiyle veya devletin genel iktisadi ve mali siyaseti gereği olarak, fiyatları ilgili bakanlı veya bakanlar kurulu tarafından tespit ve ilan edilen mal, eşya, araç, gereç ve her türlü maddelerin;

İmali, satımı, dağıtımı, depolanması veya her ne şekilde olursa olsun ticareti ile uğraşan veya herhangi bir suretle kazanç amacı güden bir faaliyette bulunan kimse, bu erzak, madde, eşya veya malların satışından kaçınır, bunları saklar, kaçırır, satılmadığı halde satılmış gibi gösterir veya bunlardan satış fiyatları bakanlar kurulu, ilgili bakanlıklar veya yetkili mercilerce tespit edilenleri fazla fiyatla satar veya satışa arz ederse iki yıldan on yıla kadar hapis ve yetmiş beş bin liradan iki yüz bin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılır. Ayrıca suç konusu mal veya eşyanın müsaderesine de karar verilir.

Kamuya gerekli şeylerin yokluğuna neden olma suçu (TCK m238) da topluma karşı işlenen suçlar başlığı altında düzenlenmiş bulunan ekonomi, sanayi ve ticarete ilişkin fiillerdendir. TCK m238 de yer alan suç,  5237 sayılı Türk Ceza Yasasının özel hükümler kitabının topluma karşı suçlara ilişkin ekonomi , sanayi ve ticarete ilişkin suçlar başlıklı dokuzuncu bölümünde yer almıştır (TCK m238)

Mal ve hizmet satımından kaçınma suçu ile belli bir mal veya hizmetin satımından kaçınılması yolu ile kamu için acil bir ihtiyacın ortaya çıkmasına neden olunması söz konusudur.

Her iki suç bakımından da korunan hukuki değer, ekonomi, sanayi ve ticaret hayatının dürüstlük kuralları içinde sürdürülmesinin sağlanması ve bu yolla kamu güveninin korunmasıdır. Bununla birlikte TCK m238 kamuya gerekli şeylerin yokluğuna neden olma suçu ile taahhüt edilen işin yerine getirilmemesi suretiyle, kamu kurum ve kuruluşları, kamu hizmeti veya genel bir felaketin önlenmesi için zorunlu eşya ve besinlerin ortadan kalkmasın veya önemli ölçüde azalmasına neden olma eylemini suç olarak düzenlemiştir.

Her iki suçun maddi unsuru bakımından farklılığı bulunmaktadır. TCK m240 da düzenlenmiş bulunan mal veya hizmet satımında kaçınma suçunun maddi unsuru belli bir mal veya hizmeti satmaktan kaçınmak ve bu yolla KAMU İÇİN ACİL BİR İHTİYACIN ortaya çıkmasına neden olmaktır. TCK m238 de yer alan kamuya gerekli şeylerin yokluğuna neden olma suçunun maddi unsuru ise taahhüt edilen iş yerine getirilmeyerek kamu kurum ve kuruluşları veya kamu hizmeti veya genel bir felaketin önlenmesi için zorunlu eşya veya besinlerin ortadan kalkmasına veya önemli ölçüde azalmasına neden olmadır.

Her iki suç bakımından öngörülen hapis cezası farklıdır. TCK m240 da yer alan mal veya hizmet satımından kaçınma suçu bakımından fail hakkında 6 aydan iki yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür. TCK m238 de yer alan kamuya gerekli şeylerin yokluğuna neden olma suçu bakımından ise belirlenen ceza bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezasıdır.

Gelelim yorum kısmına; mevcut liyakatsiz yönetim anlayışının getirdiği boşluğu enflasyon artışının doldurması hiç de öyle soruşturmaya ihtiyaç duyulacak bir eylem değildir. Artan üretim maliyetlerinin yanında nakliye ve diğer gider kalemlerinin tamamında yaşanan enflasyon artışı elbette ki raflara yansıyacaktır. Tersini beklemek, suçlamak, korkutmak, asıl kabahati saptırmak fiyatları düşürmeye yetmeyecek, gerçeklerle yüzleşilmediği için de sorun gün geçtikçe derinleşecektir.

Kamu ihtiyaçları için üretim yapan, zor şartlar altında büyük zorluklar ile kurulan çok önemli ve gıda güvenliği için STRATEJİK fabrikaları (şeker, gübre, yem vb) özelleştirip satan bir yönetim anlayışının yukarıda belirttiğim yasaları çok saygıdeğer patronlarımıza küçük bir çocuğun kızgınlığıyla elindeki çomak gibi sallaması hiç inandırıcı da değildir.

Denetleme muhabbeti kaç puan kazandırır bilmem ama şu sözde bulmaya çalıştığınız enflasyon artışının sorumlusunu orada burada değil de kendinizde aramazsanız, fakir fukaraya çok kaybettirir haberiniz olsun...

Saygı ve sevgilerimle.