Tarihin eski çağlarından günümüze kadar İzmir, Ege’nin mavi dalgalarını selamlayan güneşi, kalpleri dolduran imbatı, insanların kaynaştığı hareketli limanıyla bölgenin canlı, yeniliklere açık kenti olmayı sürdürdü. İzmir, dinamizmi sayesinde birbiriyle kaynaşan birçok uygarlığın, dilden dile aktarılan mitosların, destanların, halk anlatılarının kaynağı oldu yüzyıllarca. Bu potansiyel, süreç içinde öykücülüğümüz ve romancılığımızın gelişiminde önemli rol oynadı.
İlk modern romancılarımızdan olan ve ‘romancılığımızın babası’ olarak nitelendirilen Halit Ziya Uşaklıgil, (1867-1945) gençlik yıllarını İzmir’de geçirdi; bu kentteki okullarda öğrenim gördü. İlk romanları Nemide, Bir Ölünün Defteri, Sefile, Ferdi ve Şürekası’nı İzmir’de yazan Uşaklıgil, İzmir Hikâyeleri adlı eserinde hikâyeyi İzmir adıyla buluşturdu; İzmir’de geçen olaylara yer verdi.
Uşaklıgil’den sonra, Cumhuriyet döneminde İzmir’de yaşayan, eser veren birçok yazarın varlığı dikkat çeker. Güçlü romancılarımızdan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Reşat Nuri Güntekin, gençlik dönemlerinde İzmir’deki okullarda öğrenim görerek bu kentten ışık aldılar. Reşat Nuri Güntekin’in Dudaktan Kalbe adlı romanında olayların büyük bir kısmı Bozyaka bağlarında geçerken; yazar, Miskinler Tekkesi’nde İzmir’i farklı yönleriyle anlattı. Halikarnas Balıkçısı(Cevat Şakir Kabaağaçlı)’nın yaşamı da (1890-1973) Bodrum dönemi sonrasında İzmir’le buluşur. Ailesini İzmir’e yerleştiren Balıkçı, son dönemlerini İzmir’de geçirir ve bu kentte vefat eder.
Necati Cumalı şiir, hikâye, roman ve oyun yazan verimli bir yazardır. 1921’de Florina’da doğan Cumalı’nın ailesi Mübadele’de Türkiye'ye göç ederek İzmir'in Urla ilçesine yerleşir. Ortaöğrenimini İzmir Atatürk Lisesi’nde tamamlar Cumalı.(1938) Yakından tanıdığı Ege insanını daha çok kırsal kesim üzerinden anlatan gerçekçi öykü ve romanlarıyla ilgi uyandırır.
Şiir, öykü ve araştırma türlerinde eserler veren Şükran Kurdakul İzmir Karşıyaka Lisesi’nde öğrenim gördüğü sırada (1946) komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle tutuklanır ve okuldan çıkarılır. Bir süre İzmir Belediyesi’nde daktilograf olarak çalıştıktan sonra İstanbul’a dönen Kurdakul da yaşam yolu İzmir’le buluşan yazarlardandır.
İzmir’in İçinde başta olmak üzere toplumcu gerçekçi romanlarıyla tanınan Samim Kocagöz, adı İzmir’le anılan yazarların başta gelenlerindendir. Gençlik yıllarında yurtdışında öğrenim gördükten sonra Türkiye’ye dönen yazar, bir süre İzmir Ticaret Okulu’nda edebiyat, Devlet Konservatuarı’nda sanat tarihi dersleri verdi. 1950’den sonra İzmir’e yerleşti; 1993’te bu kentte yaşamını yitirdi.
İzmir duyarlılığı ve imgelerini doruğa ulaştıran şiirleri, farklı perspektifler taşıyan romanlarıyla Attila İlhan İzmir’in unutulmayan yazarlarından. İzmir Atatürk Lisesi’nde okurken mektuplaştığı bir kıza yazdığı Nazım Hikmet şiirleriyle yakalanınca 1941 Şubat’ında, 16 yaşındayken tutuklanıp okuldan uzaklaştırıldı. Attila İlhan, yaşamının sonuna kadar (2005) yüreği İzmir’le çarpan yazarlar arasındaydı.
Toplumcu romanlarıyla bir dönemin simge adlarından Kemal Bilbaşar Gazi Eğitim Enstitüsü’nden 1935’te mezun olduktan sonra aynı yıl İzmir’e yerleşti. İlk öykülerini İzmir’de Cahit Tanyol ve İlhan İleri ile birlikte çıkardıkları Aramak dergisinde yayımladı(1939). Karataş Ortaokulu’nda uzun yıllar öğretmenlik yaptı. Başka bir öğretmen yazar ve öykücü olan Mahmut Özay, İzmir Öğretmen Okulunu bitirmişti (1928). Yıllarca öğretmenlik yapan Özay da gerçekçi öyküleriyle tanındı.
Edebiyatımızın belleğinde yaşayan ustalar arasında Tarık Dursun K. ve Muzaffer İzgü, öykü ve romanda İzmir’in başta gelen simge adlarından. Tarık Dursun K. adı İzmir’le bütünleşmiş durumda. 1931’de İzmir’de doğan Tarık Dursun K, yaşamdan kesitleri duru, yalın ve etkileyici üslupla işlediği öyküleriyle çağdaş edebiyatımızın kilometre taşı olmuş yazarları arasında yer alıyor. 1978’den beri İzmir’de yaşayan Muzaffer İzgü mizah pırıltıları taşıyan toplumsal içerikli öykü ve romanlarını çocuk ve gençlik edebiyatıyla birlikte sürdürmekte. Avrupa kentlerindeki gönüllü sürgün yaşamını düş ve gerçeklerle bir arada işleyen 1950 Kuşağı’nın usta yazarı Demir Özlü, lise yıllarının bir kısmını İzmir’de geçirmiş bir öykücü olarak, İzmir Körfezinde adlı unutulmaz öyküsünde İzmir’deki yaşantılarını yansıtır sayfalara.
1938 İzmir doğumlu Dinçer Sümer, tiyatro yazarlığının yanı sıra Bir Düş Müydü O İzmir romanında çocukluğundaki İzmir’i dillendiren bir sanatçı. Dinçer Sezgin de öyküye emek verenler arasındaydı uzun süre. 1940’ta İzmir’de doğan ve liseyi burada bitiren Yüksel Pazarkaya yıllarca Almanya’da yaşamını sürdürdü. 2010’da İzmir Kitap Fuarı onur konuğu olan yazarın üç öykü kitabı var. İzmir’i görmeden epeyce önce yazdığı o muhteşem novellası Gül Mevsimidir ile Milli Mücadele yıllarında İzmir’de yaşanan derin bir aşkı dillendiren Füruzan’ı “ruhen İzmirli” bir usta yazar olarak nitelendirilebiliriz.
Dil kurallarına dair yazılarıyla tanınan ve usta bir öykücü olan Feyza Hepçilingirler, ilköğrenimini, liseyi Ayvalık ve İzmir’de tamamladı; İstanbul Üniversitesi’nde edebiyat öğrenimi gördü; mezuniyeti sonrasında (1971) bir süre İzmir'deki okullarda öğretmen ve öğretim görevlisi olarak çalıştı. Feyza Hepçilingirler kalben ‘hep İzmirli’ olan sanatçılardan. Çağdaş öykücülüğümüzün önemli adlarından Ayşe Kilimci İzmir doğumlu yazarlardan.(1954) İzmir Kız Lisesi’nde okuyan Kilimci, 1976’da yayımlanan ilk kitabı Yapma Çiçek Ustaları’yla büyük başarı kazandı. Çocukluğu ve gençliğinin geçtiği İzmir’e özel bir sevgi duyduğunu dile getiren Kilimci, öykülerinde tanık olduğu İzmir yaşamından kesitleri de dile getirdi.
Birbirinden ilginç tarihi romanlarıyla tanınan Mehmet Coral, 1947’de İzmir’de doğdu ve İzmir Maarif Koleji (Bornova Anadolu Lisesi)’ni bitirdi. Bazı romanlarında Mübadele gibi tarihsel olayları insani bakış açısından dile getirdi. Mehmet Eroğlu 1948’de İzmir'de dünyaya geldi. İlkokulu Karşıyaka’da bitirdi ve İzmir Maarif Koleji'nde yatılı okudu. ODTÜ’yü bitirdikten sonra Issızlığın Ortasında romanıyla edebiyata yönelen Eroğlu, pek çok roman ve edebiyat ödülünün sahibi. Özgün ve ödüllü öykü çalışmalarıyla dikkat çeken A. Didem Uslu da yolu İzmir’den geçen yazarlarımızdan biri.
1946’da Foça’da doğan Hüseyin Yurttaş şiirlerinin yanı sıra öyküleri ve yayıncılığıyla İzmir’in tanınmış simaları arasında yer aldı. Şiir ve romanlarıyla öne çıkan; Şeytan Minareleri ile 2010 Orhan Kemal Roman Ödülü’nü alan Hidayet Karakuş yıllar önce yerleştiği İzmir’de çocuklar için de yazmayı sürdürüyor. Yücel İzmirli, Zuhal İzmirli ile birlikte yazdığı tarihi romanlarda İzmir yaşamından derin izler aktarıyor. Rodos’tan Karşıyaka’ya, İzmir’de Bir Manastır Çınarı romanlarına imza atan yazarlarımız Karşıyaka’nın simge adlarından.
1946’da İzmir’de doğan Hüseyin Peker, şiirlerinin ödüllü başarısını romanlarıyla pekiştiren sanatçılardandır. İzmirli adlı eseri Peker’in romancı kimliğini gösterir. Çocuk-gençlik roman ve öyküsüne verdiği yoğun emekle dikkat çeken Aydoğan Yavaşlı İzmir’de yaşayan ve genç dünyaya yazmayı sürdüren yazarlardan. Ahmet Önel, öyküleriyle, çocuklara seslenen ödüllü yapıtlarıyla sanata yoğun emek veren ve Foça’da yaşamını sürdüren bir yazar.
Ege Üniversitesi felsefe bölümünü bitirip aynı bölümde öğretim üyeliğini sürdüren çok tanınmış bir yazar yaşıyor İzmir’de; İhsan Oktay Anar. Puslu Kıtalar Atlası’ndan itibaren romanlarında okuru tarihin karanlık köşelerine çekebilen, yaratıcı kurgularıyla öne çıkan bir yazar. Mehmet Anıl da İzmir’de doğup büyüyen ve bu kentte yaşayan önemli bir roman yazarı. Melih Ergen, felsefi derinlikli öykü ve romanlarıyla dikkat çeken İzmirli yazarlardan.
Fantastik romanlar yazan Sadık Yemni üç yaşındayken İzmirli olan, lise yıllarını İzmir’de geçiren, uzun yıllar yaşadığı Amsterdam’a, yanında çocukluğunun İzmir’ini götüren bir yazar. Şükran Yücel, İzmir’de doğup büyüyen; uzun yıllarını bu kentte geçiren; şu an İstanbul’da yaşamakta olan değerli bir öykücümüz.
İzmir’in çok okunan romancıları arasında en başta Canan Tan ve Ilgın Olut’u anmak gerek. Neslihan Acu da uzunca bir süre İzmir’de yaşayan romancılarımızdan. Levent Mete, Gündüz Öğüt’ün yanı sıra İzmir’de doğup büyüyen Ece Temelkuran, Murat Uyurkulak, Doğu Yücel gibi yaratıcı genç yazarlar öykü ve romanımıza farklı renkler kazandırdılar. Sema Kaygusuz, lise yıllarının bir kısmını Bornova’da geçiren ünlü ve başarılı yazarlardan. Ahmet Büke, Mehmet Erte, Kerem Işık, Murat Şahin İzmir’den yetişen başarılı genç kuşak öykücülerden birkaçı. Yasemin Yazıcı, çocukluğu Karşıyaka’da geçen ve bu kentten beslenen bir öykücümüz.
Hasan Özkılıç, Ferda İzbudak Akıncı, Gülseren Engin, Aydın Şimşek, Sevim Korkmaz Dinç, Fergun Özelli, Mehmet Atilla, Bilsen Başaran, Mavisel Yener, Vicdan Efe, Raşel Rakella Asal, Birsen Ferahlı, Muzaffer Kale, Yıldız İlhan, Fergül Yücel, Emel Kayın, Âlime Mitap Yalçın, Gönül Çatalcalı, Handan Gökçek, Polat Özlüoğlu, Hakkı İnanç, Ümit Kartal… da İzmir’de yaşayan öykücü ve romancılardan bazıları. Çocuk romanında Aytül Akal, Hacer Kılcıoğlu, Fatih Erdoğan İzmir doğumlu simalardan. Çocuk yazını alanında başarılı roman ve araştırmalara imza atan akademisyen Necdet Neydim İzmir Ödemiş’te dünyaya gelen bir yazarımız. Kadın sorununa odaklı romanlarıyla Rıfat Mertoğlu, romanlarıyla da ilgi uyandıran şair Zeynep Uzunbay İzmir’de yaşayanlar arasında. . İzmirli adlı bir romanı olan Ödemiş doğumlu büyükelçi yazar Fırat Sunel’i de İzmirli yazarlar arasında anmak gerek. Vildan Çetin, Kutsal Hayat Üçlemesi adlı roman üçlüsüyle yola çıkan İzmir doğumlu genç yazarlardan.
Daha birçok İzmirli yazarı anmak mümkün; çünkü İzmir öykü ve romanda tükenmeyen bir kaynak. Bu verimliliğin İzmir’in özgürlüklere, yeniliklere daima açık olan toplumsal altyapısına dayandığı kanısındayım Çünkü sanatsal ve yazınsal yaratıcılık öncelikle bireysel ve toplumsal özgürlüğü gerektiren dinamik bir süreçtir.
