Lex Caecilia et Didia
Cumhuriyetin belediye konusunu düzenlediği iki temel kanun var: 14 Nisan 1930 tarihli ve 1580 Sayılı Belediye Kanunu ile 24 Nisan 1930 tarihli ve 1593 Sayılı Umumi Hıfzı Sıhha (Genel Sağlık Koruma) Kanunu. On gün arayla yasalaştırılan bu iki Kanun da alanlarını bütüncül biçimde ele alan ve birbirlerini tamamlayan kurucu kanunlardır.
İkisi de enine boyuna düşünülmüş ve isimlerinin hakkını veren düzenlemeler içerirler. 1580 Sayılı Belediye Kanunu, 7 Aralık 2004’de çıkarılan 5272 Sayılı Belediye Kanunu’na kadar 74 yıl varlığını korumuştur. 2004 tarihli 5272 Sayılı Kanun ise çok kısa ömürlü olmuş ve ancak sekiz ay dayanabilmiş ve 3 Temmuz 2005 tarihinde 5393 sayılı kanunla yürürlükten kaldırılmıştır.
5393 ise 2005’den bugüne kadar 19 kez kanunla iki kez kanun hükmünde kararname ile ve üç kez de Anayasa Mahkemesi kararı ile değişikliğe uğratılmıştır.
Yapılan değişikliklerin onbir’i “(...) adlı kanun ve bazı kanun ve KHK'larda değişiklik yapılması hakkında kanun” başlığı altında çıkarılmıştır." Bunlardan üç tanesi (6321, 6495, 6525 sayılılar) sadece" bazı Kanun ve KHK'larda değişiklik yapılması hakkında kanun" başlığını taşımaktadır.
Belediye Mevzuatının başına gelenler sadece bunlardan ibaret değildir. 1980 Darbesi sonrası Turgut Özal yönetiminde, 23 Mart 1984’de 195 Sayılı KHK ile ilk kez üç büyük şehirde kademeli belediye örgütlenmesine geçilmiştir. 27 Haziran 1984’de 195 Sayılı KHK’yi değiştiren 3030 Sayılı Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun kabul edilmiştir.
Bu kadar kanun adı, bu kadar sayı, tarih boğulduk dediğinizi duyar gibiyim. “Lex Caecilia et Didia” için az daha sabır.
3030 Sayılı Büyükşehir Kanunu arada yapılan değişikliklere rağmen dayanamadı; 20 yılda, 10 Temmuz 2004’de 5216 Sayılı Kanun ile eskiler dolabındaki yerine yollandı! 5216 Büyükşehir Belediyeleri Kanunu 2018’e kadar 19 kez değiştirildi. Bu değişikliklerin ikisi, sadece “bazı kanunlarda değişiklik yapan kanunlarla” dördü “(…) adlı kanun ve bazı kanun ve khk’larda değişiklik yapan kanun” başlıklı değişikliklerle yapıldı.
Tek Konu Tek Kanun
M.Ö. 98 yılında Roma devletinde yasa koyucu konsüllerden ikisi Caecellius Metellus ve Titus Didius kendi adlarıyla Roma Hukukuna giren, yasa yapmanın çok temel bazı kurallarını geliştirdiler:
Her konu tek kanunla düzenlenir ya da “tek konu gerekliliği” ifadesi bunlardan biridir. Ayrıca, yetkili organ tarafından yapılmayan ya da normal olmayan koşullarda, baskı altında yapılan kanun geçerli olamaz!
Kanunlar çıkarılma tarih ve sayılarının yanında adlarıyla bilinebilmelidir. Adları içeriklerini ve amaçlarını açıkça anlatmayan “Torba Yasa” kavramı da hukuki bir kavram değildir. Kanunların iyi hazırlanmamış metinlerle ve sağlıklı sayılmayacak görüşme yöntemleriyle yasalaşması “hukuk devletini" tartışılır kılar.
Bu yüzden adı içeriğini anlatmayan “katıştırma” ya da “çırpıştırma” yöntemiyle yapılan kanunlar Lex Caecilia et Didia’ya aykırıdır.
Büyükşehir ve Belediye Kanunlarının 40 yıllık sürede yaşadıklarına ve özellikle 2000 sonrasındaki ömürleri aylarla sınırlı düzenlemelere bakarak kanunlara inanmanın, takip edebilmenin ve uymanın imkansıza yakın olduğunu söylemek hata olmaz.
