Hasan Tahsin adını alan Osman Nevres'in hayat izini sürerken, dönemin etkili gazetelerinden olan 'İstikâl Savaşı' nın 19 Mayıs 1919 Pazartesi nüshasına ulaştım. ''İZMİR'E YUNANI SALDIRTAN KARANLIK ADAM'' haberi, sürmanşet girilmişti.
Silah tüccarı Basil Zaharoff 1849 yılında Muğla'da (Menteşe) doğmuştu. Sonrasında, ailesiyle birlikte İstanbul'a göçüp Tatavla'da yaşamaya başlamışlardı. Dönemin Avrupasında 'esrarengiz milyoner' olarak bilinen şahıs Anadolu Rumlarından biriydi.
Gençlik yıllarında, Galata meyhaneleri tarafında çalışan Zaharoff, birçok dili, kendini anlatacak kadar öğrenmişti. Amcası yaşlanınca, kumaşçı dükkanının idaresini ele aldı. Gerekli bağlantıları kurup, dükandaki tüm kumaşları devredince parayı alıp İngiltere'ye kaçtı. Times Gazetesi'nin 14 ve 17 Ocak 1873 tarihli nüshalarında, Zaharoff'un dolandırıcılıktan tutuklandığı haberleri yer almıştı. Artık zengin bir insan olan dolandırıcı, kefaletle serbest bırakıldı.
Zaharoff'un, bu olaydan bir yıl sonra Atina'ya gittiği basındaki haberlerden anlaşılıyor. Yunan hükümet üyesi Skulidis aracılığı ile İngiliz silah fabrikası Nordenfelt'in temsilciliğini alması yeni dönemin başlangıcı oldu.
1877 yılında, silah tüccarının yıldızı iyice parlamıştı. Yunanistan'a, Rusya'ya ve Osmanlı'ya, aynı anda silah satıyordu. I. Dünya Savaşı arefesinde, İngiltere, Fransa ve Almanya'daki başka silah fabrikaları ile de ortaklıklar kurmuş, kimilerinin yönetimini ele geçirmişti. 1. Dünya savaşı yıllarında, müttefik güçlerin silah ve mühimatının büyük çoğunluğu Basil Zaharoff'un fabrikalarından temin edilmişti. Ancak, Zaharoff, fırsatını bulduğunda, karşı tarafa da silah satmaktan çekinmemiştir. Çanakkale savaşında İngiliz gemilerini vuran toplar'da Zaharoff'un fabrikalarından satın alınmıştı.
Fransız Milli Bankası'nın yönetimine de giren Zaharoff, mecliste tartışmalara neden olmuştu. Fransız yasalarına göre, yurttaş olmayan bir insan Milli Banka'nın ( Merkez Bankası ) yönetimine giremezdi. Basil Zaharoff'un '' Lejyon Danör '' madalyası alması uzun zaman almamıştı.
İzmir'in işgali hamlesinin İngiliz planı olduğu ve özellikle İtalyanların önünü kesmek için uygulandığı bilinmektedir. Anadolu'da doğup İngiltere ve Yunanistan'da semiren Zaharof'un burada aktif olması hayatın akışına uygun bir gelişmedir. Dönemin İngiltere Başbakanı ile savaş yıllarının Mühümat Bakanı'nın aynı kişi olması silah tüccarının işini kolaylaştırmıştır.
Basil Zaharoff, bir yandan Lloyd George diğer yandan Venizelos ile anlaşarak, İzmir'in işgal plânlamasını yapmıştır. İngiltere Başbakanı'nın resmi danışmanı hüvviyetine sahip uluslararası silah tüccarı için daha iyisi olamazdı. The Union Parisienne bankasını da satın alan Zaharoff mali sermaye ile ilişkilerini güçlendirmişti.
Paris Konferansı'nın arka plânında, Basil Zaharoff ve diğer silah tüccarları ile Avrupa'nın bankaları vardı. Zaharoff bu sınıfın temsilcisi pozisyonundaydı. Savaş sonunda Yunan hükümetinin Zaharoff'a 4 milyon sterlin borçlandığı bilinmektedir. Anadolu savaşının Yunan tarafına, günde 10 milyon drahmiye mâl olduğu kayıtlara geçmiştir.
Yunan tarihçi Dimitri Kitsikis '' Yunanistan'a, İzmir'i işgal etme izni, Sir basil Zaharoff ve Venizelos'un ısrarı üzerine Wilson, Lloyd George ve Clemenceau tarafından verilmiştir'' diyordu.
Zaharoff'un biyografisini yazan gazeteci Richard Lewinshon, konunun ayrıntılarını çok detaylı olarak vermiştir.
Yararlanılan kaynaklar :
- İstiklal Savaşı Gazetesi 19. Mayıs 1919 nüshası
- İzmir İşgalinin Gizli Mimarı Basil Zaharroff Kimdir? , SadeceGerçek.net
