Sabahattin Ali'yi, kitaplarından, bestelenmiş şiirlerinden tanıyoruz. Sinop Kalesi'nde zindana atıldığı, ardından katledildiği, bilgi dağarcığımızda bulunuyor.
25 Şubat 1907 de, Gümülcine Sancağına bağlı Eğridir' de dünyaya geldi. Babası Salahattin Bey, annesi Hüsniye Hanımdır. Salahattin Bey, Tevfik Fikret' in yakın dostlarındandır. Askerlikten istifa edince Edremit' e yerleşirler. 1914 yılında, tekrar askere alınınca, tüm aile Çanakkale' ye göç eder. 1918 yılına kadar, ortasında yaşadığı savaş, Sabahattin Ali' de derin izler bırakır.
İstanbul Üsküdar Doğancılardaki Füyûzat-ı Osmaniye Mektebi'nde eğitim hayatına başladı. Çanakkale İbtidaî Mektebi'nde okumaya devam etti. 1918 yılında, babasının, tekrar, askerlikten istifa etmesi üzerine İzmir' e yerleştiler. İzmir işgal edilince, Edremit' e geri dönerler. Edfemit idadisinde öğrenimine devam eder. 1921 yılında İstanbul' a gelir, ama fazla kalmaz. Balıkesir Dârülmuallimîn'e girerek okumaya devam eder. İlk öyküsü olan Horoz mehmet bu yıllarda yazılmıştır. İlk defa ihbar edilmesi de aynı yıllara denk düşer. İntihar girişiminden kurtarılır. İstanbul öğretmen Okulu' na geçen Sabahattin Ali, mezun olunca, Yozgat Cumhuriyet mektebi' ne atanır. Bir Siyah Fanila İçin hikâyesinin konusu bu yıllarda oluşmuştur.
1928 yılında bir sınavı kazanarak Almanya' ya gider. Bu yıllarda, Ivan Turgenyev, Maksim Gorki, Knut Hamsun'u okur. 1930 senesinde ülkesine döner. Önce, Bursa' da, İlk Okul öğretmenliğine atanır. Daha sonra, Aydın Orta Mektebine Almanca öğretmeni olarak gider.
1930 yılında Nazım Hikmet ile tanışır. Bir süre sonra, ikinci defa ihbar edilerek tutuklanır. Türkiye Komünist Partisi'nin, yayın organı olan, Kızıl İstanbul gazetesi yüzünden üç ay hapis yatar. 1931 senesinde Konya' ya atanır. Yazdıklarını, gazete ve dergilere gönderir. Kuyucaklı Yusuf bu yıllarda yazılmıştır.
Yeni Anadolu gazetesinin sahibi, sonradan çok ünlü bir 'yazar ' olarak anılacak olan Cemal Kutay'dır. Sabahattin Ali'nin yazdığı, Kuyucaklı Yusuf'u tefrikalar halinde yayınlar. Kısa sürede, gazetenin satışı üç misli artmıştır. Cemal Kutay, hem imini daha çok duyurmuş olmaktan hem de para kazanmaktan memnundur. Sabahattin Ali'nin telif paralarını ödemez. Defalarca istenmesine rağmen, hiç oralı olmaz. Sabahattin Ali, 26. tefrikadan sonrasını göndermez. Kuyucaklı Yusuf yarım kalmıştır.
Cemal Kutay, yazarın hakkını ödemek yerine bir komplo kurar. Kendine daha önce bırakılmış bir şiirinin üstünde, küçük bir tahrifat yaparak, onu Atatürk'e hakaret etmekten ihbar eder.
Asım Bezirci’nin aktardığına göre şiirin bazı bölümleri şöyledir:
Hey anavatandan ayrılmayanlar
Bulanık dereler durulmuş mudur?
Dinmiş mi olukla akan o kanlar?
Büyük hedeflere varılmış mıdır?
Asarlar mı hâlâ Hakka tapanı?
Mebus yaparlar mı her şaklabanı?
Köylünün elinde var mı sabanı?
Sıska öküzleri dirilmiş midir?
(…)
Cümlesi belî der enelhak dese
Hâlâ taparlar mı koca terese?
İsmet girmedi mi hâlâ kodese?
Kel Ali’nin boynu vurulmuş mudur?
Cemal Kutay'ın, bu şiirin kimi bölümlerine, Atatürk ve Gazi kelimelerini ekleyerek ihbarda bulunması üzerine, Sabahattin Ali tutuklanır. Sinop Cezaevi' ne giden yol böyle döşenmiştir. 26 Aralık 1932 de tutuklanır, Cumhuriyetin 10. yılı için çıkarılan afla, 29 Ekim 1933 de serbest kalır.. Aldırma Gönül şiiri bu yıllarda yazılmıştır.
1935 yılında Aliye Hanım ile evlenir. Filiz adında bir kızları olur. Bir çok şiir ve hikâye yazarken, bir yandan da çalışmaya devam eder.
1941 senesinde, bir akraba düğünü için gittiği Edremit' de gözaltına alınır. Tuutuğu notlar yüzünden, casuslukla suçlanır. 1944 yılında, Nihal Atsız tarafından başbakana ihbar edilir. Baskılardan bunalan yazar, devlet idaresindeki çalışma hayatına son verir. Gün dergisinde hikâyeler, LA Turquie ve Yeni Dünya gazetelerinde siyasal makaleler yazar. 1945 yılında işsiz kalır. Sonrasında, Gerçek, Marko Paşa, malum Paşa, Merhum Paşa ve Mazlum Paşa gazetelerinde çalışır. Yazılarından ötürü hakkında birçok dava açılır. Aziz Nesin'in yazdığı, Topunuzun Köküne Kibrit Suyu yazısını üstlenerek üç ay hapis cezası alır.
1947 yılında hapisten çıkar. Adalet Koridorlarında yazısı yüzünden tekrar, 12 gün hapis yatar. Zincirli Hürriyet' deki bir yazısı için de kovuşturma açılınca, gazeteden ayrılıp nakliyecilik yapmaya başlar. Fransa' ya kaçma planları yapmaktadır.
Hapiste tanıştığı Hasan Tural, onu Ali Ertekin ile tanıştırır. Edirne'ye peynir götürmek için yine cezaevinden tanıdığı şoför Salim, Ali Ertekin ve Sabahattin Ali yola çıkarlar. 31 Mart'ta Kırklareli'ne hareket edilip Kızılcadere köyüne gelindiğinde Sabahattin Ali ve Ali Ertekin yola kendileri devam ederken, kamyon Salim ile geri gönderilir. Bu tarihten sonra Sabahattin Ali'den bir daha haber alınmaz. 16 Haziran 1948 tarihinde bir çobanın bulduğu cesedin Sabahattin Ali'ye ait olduğu tespit edilir. Ali Ertekin, milli duygularla, Sabahattin Ali'yi öldürdüğünü itiraf eder. Dört yıl ceza almasına rağmen, bir afla, daha önce serbest bırakılır.
Sabahattin Ali'yi, ölüme gönderen yolu açan şahıs, ünlü yazar Cemal Kutay' dır. Yazarın hakkı olan, telif ücretini ödememek için, ona komlo kurmuş ve hayatını cehenneme çevirmiştir.
Yararlanılan kaynaklar :
-A’dan Z’ye Sabahattin Ali, Sevengül Sönmez, YKY
- Başın Öne Eğilmesin - Sabahattin Ali' nin Romanı, Hıfzı Topuz, Remzi Kitabevi 2006 ( PDF )
